Patrick Swanzy là Nghiên cứu viên thuộc Chương trình nghiên cứu sau tiến sĩ Carnegie, và Patricio V. Langa là một Nhà xã hội học và là Phó giáo sư tại Viện nghiên cứu sau đại học, Đại học Western Cape, Nam Phi. E-mail: 3748273@myuwc.ac.za và planga@uwc.ac.za. Francis Ansah là Nghiên cứu viên tại Viện Kế hoạch và Quản trị Giáo dục, Đại học Cape Coast, Ghana. E-mail: boansah@gmail.com.
Chất lượng giáo dục đại học là cơ hội tốt nhất để châu Phi tăng tốc phát triển và có thể trở nên cạnh tranh trong nền kinh tế định hướng tri thức. Cân nhắc hướng phát triển này làm nổi bật sự cấp thiết phải có cơ chế đảm bảo chất lượng (QA) hiệu quả trong các hệ thống giáo dục đại học châu Phi, mặc dù mối liên hệ trực tiếp giữa giáo dục chất lượng và QA vẫn là vấn đề đang còn nhiều tranh luận.
Những phát triển gần đây ở châu Phi đều chỉ ra QA ngày càng được tăng cường sử dụng như một cơ chế quan trọng có thể khiến giáo dục đại học phù hợp hơn với nhu cầu phát triển. Ví dụ, Liên minh châu Phi đã triển khai một số sáng kiến như Hiệp hội các trường Đại học châu Phi (AAU), Chiến lược Hài hòa Giáo dục Đại học châu Phi, Dự án Phi châu Hòa nhịp và Cơ chế Đánh giá Chất lượng châu Phi, để thúc đẩy chất lượng và sự xuất sắc trong các hệ thống giáo dục đại học châu Phi. Trong một sáng kiến gần đây hơn, Lộ trình Chiến lược Liên minh Phi-Âu 2014–2017, QA là hướng hoạt động chính để tăng cường giáo dục đại học ở châu Phi. Ngoài ra, Hội nghị Quốc tế về Đảm bảo Chất lượng trong Giáo dục Đại học ở châu Phi đã được thiết lập, nhóm họp hàng năm, như một nền tảng để phát triển các ý tưởng và đề xuất các chiến lược cung cấp giáo dục có chất lượng.
Đến năm 2015, khoảng 25 nước châu Phi đã thành lập các cơ quan QA quốc gia để giám sát hệ thống giáo dục đại học của mình và hàng chục quốc gia khác đang ở cuối giai đoạn chuẩn bị. Như các nước khác, Ghana cũng coi QA là nỗ lực chính để hồi sinh nền giáo dục đại học của mình. Ngay từ những ngày đầu xây dựng nền giáo dục đại học trong nước, Ghana đã áp dụng các chiến lược khác nhau để giải quyết vấn đề chất lượng trong giáo dục đại học.
Kết nối lịch sử
Ở Ghana, QA trong hệ thống giáo dục đại học xuất hiện từ thời kỳ thuộc địa, trong vai trò trợ giúp. Đại học Gold Coast, hiện là Đại học Ghana, khi thành lập vào năm 1948, đã liên kết với Đại học London để được cố vấn và do đó tuân theo các tiêu chuẩn học thuật của Đại học London. Mối liên kết này bị cắt đứt vào năm 1957, khi Ghana giành được độc lập. Đại học Ghana có quyền tự chủ và các cơ chế nội bộ của trường đảm bảo duy trì các tiêu chuẩn học thuật được tổ chức cố vấn thuộc địa trước đây truyền lại.
Liên kết hoạt động tiếp tục được coi là một biện pháp QA trong hệ thống giáo dục đại học sau độc lập của Ghana. Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Kwame Nkrumah và Đại học Cape Coast, được thành lập vào năm 1961 và 1962 tương ứng, liên kết với Đại học Ghana để được cố vấn cho đến khi họ đáp ứng các yêu cầu điều lệ. Các trường này sau đó tham gia cùng Đại học Ghana với tư cách là cố vấn của các tổ chức giáo dục đại học khác (HEI), họ truyền lại cho các tổ chức mới các tiêu chuẩn học thuật đã được thiết lập. Trước khi các cơ quan đảm bảo chất lượng quốc gia được thành lập vào năm 1993, ở Ghana không có các tổ chức QA bên ngoài đánh giá các trường đại học.
Thực hiện và những thách thức
Những năm đầu thập kỷ 90 chứng kiến sự gia tăng tuyển sinh đại học, khiến mối lo ngại về chất lượng tăng cao. Luật bảo vệ chất lượng giáo dục đại học được ban hành, dẫn đến Đạo luật 454 năm 1993 thành lập Hội đồng Quốc gia về Giáo dục đại học (NCTE) là cơ quan quản lý chính để tư vấn cho chính phủ về định hướng cung cấp giáo dục đại học. Ngoài ra, Hội đồng Quốc phòng Lâm thời (PNDC) Luật 317 năm 1993 đã thành lập một cơ quan QA, Ban Kiểm định Quốc gia (NAB), với trách nhiệm quốc gia về bảo vệ chất lượng cung cấp giáo dục đại học. Luật này được thay thế bởi Đạo luật Hội đồng Kiểm định Quốc gia năm 2007, Đạo luật 744.
| Liên kết hoạt động tiếp tục được coi là một biện pháp QA trong hệ thống giáo dục đại học sau độc lập của Ghana. |
Để tăng cường đánh giá QA bên ngoài cho các cơ sở giáo dục đại học khác nhau, các đạo luật tiếp theo đã được ban hành. Đạo luật 492 năm 1993 thành lập Hội đồng Kiểm tra Giáo sư và Kỹ thuật viên Quốc gia (NABPTEX) với nhiệm vụ giám sát các hoạt động học thuật của các trường bách khoa và kiểm soát công việc của các giáo sư và kỹ thuật viên. Đạo luật 778 đã thành lập Hội đồng Giảng dạy Quốc gia (NTC) với nhiệm vụ điều tiết và nâng cao chất lượng giáo dục giảng viên trong nước. Các biện pháp can thiệp QA bên ngoài dường như đã mang lại sự bảo đảm đáng tin cậy cho các bên liên quan về chất lượng trong giáo dục đại học, bởi một nghiên cứu về QA ở Anglophone Tây Phi năm 2012 đã kết luận rằng Ghana có một trong những hệ thống QA mạnh nhất ở châu Phi.
Ghana đã có những nỗ lực đáng kể trong việc thiết lập các cơ chế QA bên ngoài để tăng cường cung cấp giáo dục chất lượng, nhưng không phải không gặp những thách thức đáng chú ý. Thứ nhất, các nhà quản lý QA không có đủ nhân lực chuyên môn kỹ thuật và chuyên gia QA để tiến hành giám sát thường xuyên. Hiện nay, việc đánh giá các trường đại học chỉ được thực hiện 5 năm một lần – và không phải tất cả các trường đều được đánh giá. Thứ hai, trong khi số lượng cơ sở giáo dục đại học tăng thì năng lực kỹ thuật và chuyên môn của các nhà quản lý QA không tăng tương ứng, điều này ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ cung cấp cho các cơ sở giáo dục đại học. Cuối cùng, mắc kẹt giữa các nguồn lực hạn chế, còn có sự trùng lặp vai trò giữa các cơ quan QA. Ví dụ, một chương trình giáo dục đại học đã được NABPTEX công nhận vẫn cần phải nộp cho NAB để được công nhận thêm.
Kết luận
Ở Ghana, hệ thống đảm bảo chất lượng giáo dục đại học phát triển từ cấu trúc ban đầu thời thuộc địa do các trường tự quản lý đến sự thành lập các cơ quan QA bên ngoài, nhằm đáp ứng nhu cầu hiện đại về giáo dục đại học. Cho đến nay, dường như đã có những tiến bộ đáng kể trong đánh giá chất lượng QA, do các tổ chức bên ngoài khác nhau thực hiện. Chiến lược đánh giá QA từ bên ngoài này có lẽ có thể coi là một điểm tham chiếu hữu ích cho những nước châu Phi khác đang cố gắng tăng cường hệ thống QA của họ. Tuy nhiên, với sự tăng trưởng nhanh chóng của khu vực giáo dục đại học, các tổ chức QA đang phải đối mặt với những thách thức lớn do khả năng hạn chế của họ. Điều chưa được xác định chắc chắn là liệu những thành tích trong việc đánh giá QA từ bên ngoài có thực sự tác động tích cực đến chất lượng cung cấp giáo dục đại học ở Ghana hay không.