Philip G. Altbach là giáo sư nghiên cứu xuất sắc, Trung tâm Giáo dục Đại học Quốc tế, Boston College, Hoa Kỳ. Email: altbach@bc.edu.
Tóm tắt: Trong nửa thế kỷ qua và đặc biệt là kể từ thiên niên kỷ mới, đã có sự phát triển tuy nhỏ nhưng đáng chú ý của các trường đại học tư thục phi lợi nhuận chất lượng cao, đặc biệt là ở miền Nam bán cầu. Những trường đại học ưu tú mới này ở các quốc gia như Brazil, Ấn Độ và một số quốc gia khác cung cấp những ý tưởng mới về giáo dục đại học. Nhiều trường được tài trợ bởi nguồn từ thiện và là một lĩnh vực mới của giáo dục đại học tư thục.
Trong nửa thế kỷ qua và đặc biệt là kể từ thiên niên kỷ mới, đã có sự phát triển tuy nhỏ nhưng đáng chú ý của các trường đại học tư thục phi lợi nhuận chất lượng cao, đặc biệt là ở miền Nam bán cầu. Những trường đại học này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giáo dục đại học toàn cầu đang thay đổi. Họ đang cung cấp những ý tưởng mới về cách thức tổ chức, chương trình giảng dạy và thậm chí cả triết lý giáo dục đại học ở những quốc gia, nơi các tổ chức học thuật thường mang nặng tính truyền thống và quan liêu. Những trường đại học này, thường được hỗ trợ bởi những nguồn từ thiện, có nguồn lực đáng kể và có thể thu hút các sinh viên và giảng viên hàng đầu.
Bản đồ các trường đại học tư thục ưu tú
Khu vực đại học tư nhân ưu tú có quy mô nhỏ – chỉ khoảng 150 trên toàn thế giới. Số lượng lớn nhất là ở Hoa Kỳ, có lẽ chiếm một nửa tổng số và một số ít ở các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc. Một số quốc gia Mỹ Latinh có các trường đại học công giáo hàng đầu và có thêm một số trường khác. Nhưng khu vực tăng trưởng lớn nhất của các trường tư nhân hàng đầu hiện nay là Nam bán cầu.
Đã có nhiều giai đoạn phát triển của các trường đại học này. Vào cuối thế kỷ 19, các nhà tư bản giàu có ở Hoa Kỳ đã tài trợ cho các trường đại học nghiên cứu kiểu Đức mới được thành lập trong nỗ lực tăng cường năng lực khoa học của đất nước. Đại học Stanford, đại học Chicago và đại học Johns Hopkins, cùng nhiều trường khác, được thành lập và nhanh chóng trở thành những tổ chức ưu tú. Đại học Waseda và đại học Keio được thành lập tại Nhật Bản với sứ mệnh tương tự.
Sự xuất hiện của các trường đại học tư thục ưu tú ở miền Nam bán cầu
Một số trường đại học tư thục ưu tú được thành lập vào giữa thế kỷ 20. Các ví dụ bao gồm Tecnológico de Monterrey (Monterrey Tec), được các nhà công nghiệp thành lập năm 1943 tại Mexico. Một thập kỷ sau, Manipal Academy of Higher Education được thành lập ở Ấn Độ, tiếp theo là Birla Institute of Technology and Science. Những trường đại học tiên phong này hiện có nhiều cơ sở ở Ấn Độ và nằm trong số những trường tốt nhất và sáng tạo nhất quốc gia. Trong những thập kỷ tiếp theo, nhiều trường đại học sáng tạo khác đã được thành lập. Symbiosis International University ở Pune, Ấn Độ, được thành lập vào năm 1971 với tư cách là một trường định hướng quốc tế, và Pohang University of Science and Technology (POSTECH) được thành lập vào năm 1986 tại Hàn Quốc. INSPER, một trường đại học độc lập ở Sao Paulo, Brazil, tập trung vào kinh doanh, kinh tế và sau này là kỹ thuật được thành lập vào năm 1987. Đại học LUMS (trước đây là Đại học Khoa học Quản lý Lahore) ở Pakistan, thành lập năm 1984, phát triển từ một cơ sở đào tạo quản lý thành một trường đại học toàn diện. Có một số lượng nhỏ các trường đại học bổ sung được thành lập trong thời kỳ này ở các nước khác.
Tất cả các trường này được thành lập với tầm nhìn khác với đặc tính tiêu chuẩn của trường đại học. Tất cả đều cam kết đạt đến sự xuất sắc và tất cả (ngoại trừ Symbiosis) đều được thành lập với nguồn lực tư nhân đáng kể, và do đó – giống như đại học Stanford và đại học Chicago ở Hoa Kỳ – có khả năng thiết lập cơ sở hạ tầng, thuê giảng viên có trình độ cao và thu hút các sinh viên hàng đầu trong một khoảng thời gian ngắn. Tất cả đều có mối liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và ngành công nghiệp địa phương. POSTECH được thành lập bởi công ty thép lớn nhất Hàn Quốc POSCO, với mục tiêu cung cấp cho nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của đất nước cả năng lực nghiên cứu và nhân sự có trình độ. Tương tự, những người sáng lập Monterrey Tec nhận thấy nhu cầu về nhân lực ở khu vực công nghiệp quan trọng nhất của Mexico và những người sáng lập Manipal cũng có tầm nhìn tương tự trong thời kỳ đầu tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ.
Tất cả các tổ chức này được thành lập với tầm nhìn khác với đặc tính tiêu chuẩn của trường đại học.
Tất cả các trường đại học này đều có chung một số đặc điểm. Họ đã tiếp tục phát triển và mở rộng trong hơn nửa thế kỷ tồn tại. Tất cả đều đã mở rộng chương trình giảng dạy của mình ngoài các ngành học cơ bản — và tất cả đều đã trở thành trường đại học đa ngành. Tất cả đều là trường đại học tư thục phi lợi nhuận ở những quốc gia nơi hầu hết các trường hàng đầu đều là trường công. Họ được thành lập với tầm nhìn và trọng tâm giáo dục rõ ràng, đã cố gắng duy trì sứ mệnh ban đầu và tập trung vào chất lượng giảng dạy ngay từ những ngày đầu. Họ cung cấp cho cả sinh viên và cán bộ giảng viên cơ sở vật chất và điều kiện làm việc tốt hơn đáng kể so với hầu hết các cơ sở giáo dục ở nước họ.
Sáng kiến mới
Thế kỷ 21 mang lại những sáng kiến mới quan trọng trong giáo dục đại học tư thục ưu tú. Sự phát triển này đặc biệt đáng chú ý ở Ấn Độ, nơi nhu cầu về giáo dục sau trung học rất lớn. Ấn Độ có một khu vực giáo dục đại học công ưu tú rất nhỏ nhưng có tính chọn lọc cao (chủ yếu là các Indian Institutes of Technology and Management cộng với một số trường đại học khác), và do đó có rất nhiều nhu cầu về giáo dục đại học chất lượng cao từ tầng lớp trung lưu đang mở rộng nhanh chóng của Ấn Độ và nhu cầu rất lớn để hỗ trợ nền kinh tế đang mở rộng và ngày càng phức tạp của đất nước. Một số tỷ phú Ấn Độ và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp khác quan tâm đến nhu cầu của đất nước về các trường đại học chất lượng hàng đầu và đã đáp ứng bằng cách đóng góp các nguồn lực đáng kể để thành lập các trường đại học mới với sứ mệnh đổi mới. Các ví dụ bao gồm Đại học O.P. Jindal, được thành lập năm 2009 với nguồn vốn từ một ông trùm thép; Đại học Shiv Nadar (gần đây đã mở trường đại học thứ hai ở Tamil Nadu), với sự tài trợ của một tỷ phú công nghệ; và Đại học Ashoka, được thành lập bởi một nhóm các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và công nghệ vào năm 2014. Một trường mới khởi động – Đại học Jio – được tài trợ nhiều bởi tập đoàn Reliance, sẽ sớm khai trương. Các trường này tự hào có khuôn viên ấn tượng và cung cấp một số chương trình sau đại học và tiến sĩ, nhưng cho đến nay chủ yếu vẫn là đào tạo sinh viên trình độ đại học. Tất cả đều có chương trình giảng dạy đổi mới nhấn mạnh vào khai phóng và chú trọng đến chất lượng giảng dạy. Cho đến nay, các trường mới này phục vụ chủ yếu cho sinh viên thuộc tầng lớp trung lưu, những người có thể chọn đi du học và tất cả đều thu học phí cao theo tiêu chuẩn Ấn Độ. Cơ sở vật chất của họ vượt trội hơn tất cả các trường khác ngoại trừ một số trường công.
Có lẽ còn có khoảng hơn chục trường đại học tương tự ở Ấn Độ, đại diện cho một phần rất nhỏ trong bối cảnh giáo dục đại học của Ấn Độ, nhưng có ảnh hưởng khá lớn trong việc giới thiệu những ý tưởng mới về giáo dục đại học có thể ảnh hưởng đến các trường đại học khác. Ý tưởng về các trường đại học tư thục ưu tú được thành lập từ nguồn từ thiện dường như ít phổ biến hơn ở phần còn lại của thế giới. Các ví dụ bao gồm Đại học Habib, nơi chủ yếu phục vụ sinh viên đại học với chương trình giảng dạy khai phóng, được thành lập vào năm 2012 tại Karachi, Pakistan và Đại học Westlake, một trường đại học nghiên cứu bán tư thục chỉ tập trung đào tạo sau đại học ở Hàng Châu, Trung Quốc, được thành lập vào năm 2016. Westlake đặt mục tiêu phát triển một chương trình giảng dạy theo định hướng STEM đẳng cấp thế giới.
Tầm quan trọng của “mô hình mới”
Những “mô hình mới” này – các trường đại học tư thục ưu tú, được tài trợ tốt, là sự bổ sung đáng kể cho bối cảnh giáo dục đại học toàn cầu. Mặc dù có lẽ có dưới 50 tổ chức như vậy ở miền Nam bán cầu, nhưng chúng có tầm quan trọng rất lớn. Mặc dù mỗi trường đều có sứ mệnh riêng nhưng vẫn có một số yếu tố chung cho tất cả. Có lẽ điều quan trọng nhất là thực tế là các trường đại học này phản ánh một mô hình khác trong tổ chức, trong chương trình giảng dạy và đặc tính của họ so với các tổ chức học thuật khác, và do đó phản ánh những cách suy nghĩ mới về giáo dục đại học. Các yếu tố này bao gồm:
- Hỗ trợ tài chính. Trong bối cảnh quốc gia, những trường đại học này có nguồn lực dồi dào do được thành lập bởi các cá nhân hoặc doanh nghiệp giàu có.
- Sự đổi mới. Các trường đại học đại diện cho những ý tưởng mới về chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy, cơ cấu tổ chức, công tác sinh viên và các khía cạnh khác của đời sống học thuật.
- Cơ sở tuyệt vời. Họ đã xây dựng những khuôn viên hiện đại, hấp dẫn sinh viên và giảng viên, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu.
- Quản trị. Là các trường đại học tư thục phi lợi nhuận, các trường đại học này khác với các trường công ở nước họ về cách tiếp cận quản lý và điều hành, chúng thường ít bị ảnh hưởng bởi áp lực chính trị quốc gia và cung cấp mức độ tự do học thuật cao hơn.
- Sinh viên và giảng viên có trình độ cao. Với nguồn lực dồi dào, các trường đại học này có thể thu hút những người có chất lượng hàng đầu. Một số thuê những giảng viên xuất sắc trên thị trường quốc tế, trong khi những người khác “câu trộm” những giáo sư giỏi nhất từ các trường đại học công lập.
- Chất lượng địa phương và định hướng toàn cầu. Bằng cách cung cấp nền giáo dục tương đương với tiêu chuẩn quốc tế, các trường đại học này cố gắng giữ chân nhiều sinh viên ở nhà, những người lẽ ra sẽ ra nước ngoài học tập.
- Tiếng Anh. Hầu hết các trường đại học này sử dụng tiếng Anh làm ngôn ngữ giảng dạy và nghiên cứu duy nhất, hoặc là ngôn ngữ chính.
- Quốc tế hóa. Các liên kết, nghiên cứu chung, bằng cấp hợp tác và các sáng kiến quốc tế khác là không thể thiếu đối với các tổ chức này. Sinh viên thường được cung cấp cơ hội quốc tế như một phần của chương trình cấp bằng của họ.
Các thách thức
Hầu hết, nếu không phải tất cả, các trường tư thục ưu tú này đều phụ thuộc vào nguồn thu từ học phí của sinh viên – và điều này quyết định các chương trình học tập cũng như định hướng trong tương lai. Học phí có xu hướng cao nên thí sinh thuộc các gia đình có thu nhập thấp không thể theo học; sự đa dạng còn bị hạn chế. Nhiều trường, chẳng hạn như LUMS ở Pakistan, có chương trình học bổng mạnh mẽ nhắm đến sinh viên nông thôn và sinh viên từ gia đình có thu nhập thấp, nhưng nhìn chung, các trường đại học ưu tú mới vẫn chỉ dành cho những gia đình giàu có – thực sự đây có thể là một trong những điểm thu hút người học của họ. Các trường đại học này chủ yếu vẫn là các trường đào tạo cấp bằng đại học. Chỉ một số ít đã trở thành các trường đại học nghiên cứu chuyên sâu với các chương trình sau đại học trong các ngành truyền thống, mặc dù một số có các trường chuyên nghiệp được đánh giá cao trong các lĩnh vực như kinh doanh và luật. Những trường đại học này được cho là những trường đại học tốt nhất ở nước họ, nhưng đồng thời đôi khi họ cũng tự đánh giá mình so với các trường hàng đầu thế giới – một rào cản khá cao. Bất chấp những thách thức, các tổ chức tư nhân ưu tú này đã mang lại sức sống cho môi trường giáo dục đại học thường xuyên suy yếu ở nước họ.