Neil Kemp OBE là Chuyên gia tư vấn giáo dục đại học quốc tế, và là thành viên của Hội đồng Giáo dục Khối Thịnh Vượng chung. E-mail: [email protected].
Tóm tắt: Có phải đào tạo từ xa đã không còn hấp dẫn sinh viên quốc tế nữa? Sự tăng trưởng chậm gần đây trong tuyển sinh toàn cầu dường như đi ngược lại cảm nhận mang tính dự báo trước đây về một tương lai bùng phát CNTT và MOOC, cung cấp nhiều lựa chọn hơn cho sinh viên và tăng số lượng tuyển sinh mới. Liệu đào tạo từ xa có phải chỉ là một mô hình ngắn hạn, hay đây là bằng chứng của một xu hướng dài hạn? (bài viết này chỉ đề cập đến những chương trình có cấp bằng được đào tạo từ xa hoàn toàn, không tính đến những chương trình học từ xa một phần).
Tuyển sinh quốc tế cho các chương trình đào tạo cấp bằng của Anh bị đình trệ trong 5 năm qua, trong khi nhiều trường đại học vẫn tìm cách mở rộng tuyển sinh. Dữ liệu gần đây cho thấy có 120 ngàn sinh viên bên ngoài Vương quốc Anh đăng ký theo học những chương trình đào tạo trực tuyến có cấp bằng của Anh. Con số này tương tự như 5 năm trước, và nếu không tính ba trường đại học Anh thiết lập được quan hệ hợp tác đào tạo từ xa mới với những đối tác mạnh thì mức suy giảm là 11%.
Các trường đại học xem việc phát triển đào tạo từ xa là phương tiện để gia tăng tuyển sinh toàn cầu, và chính phủ Anh khi tìm cách cắt giảm nhập cư đã rất mong muốn các trường đại học chuyển hướng, không tuyển sinh thêm vào các cơ sở đại học tại Anh quốc. Một số trường đại học Anh đã tăng tuyển sinh bằng những cách tiếp cận sáng tạo và có trọng tâm. Ví dụ như Đại học Edinburgh cung cấp trọn bộ chương trình đào tạo thạc sĩ trực tuyến, Đại học Salford và Đại học South Wales thiết lập mới quan hệ với các đối tác châu Âu, và Đại học West of Scotland cũng đạt được kết quả tương tự ở Ấn Độ. Trong đào tạo từ xa, quan hệ đối tác là rất quan trọng, một đối tác địa phương mạnh có thể hỗ trợ rất nhiều trong giảng dạy, trong tiếp thị và tuyển sinh.
Sinh viên đến từ đâu?
Đào tạo đại học từ xa của Vương quốc Anh được triển khai tại hơn 200 quốc gia, với đa số sinh viên theo học đến từ những nước có quan hệ lịch sử với Anh như Canada, Sip (Cyprus), Hồng Kông, Pakistan, Singapore và Hoa Kỳ. Điều này tương phản trực tiếp với đối tượng tuyển sinh vào các cơ sở giáo dục đại học tại Anh quốc, nơi sinh viên từ Trung Quốc, Ấn Độ, Đức và một số quốc gia EU khác nằm trong tốp 10.
Nhu cầu học từ xa phân tán mỏng ở nhiều quốc gia, và đó là một thách thức; có 104 quốc gia có ít hơn 100 sinh viên theo học chương trình của Anh quốc. Ở những nước khác, một số ít trường đại học chiếm ưu thế: chẳng hạn ở Sip, một trường đại học của Anh chiếm 95% tổng số sinh viên theo học, và ở Pakistan, một trường chiếm 87% số lượng sinh viên.
Nhà cung cấp toàn cầu
Một ước tính dựa trên số liệu chưa đầy đủ cho thấy có khoảng 400 ngàn sinh viên trên toàn thế giới đang theo học chương trình đại học bằng tiếng Anh, với các quốc gia cung cấp chính là Anh, Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ, Canada, New Zealand và Nam Phi. Tuyển sinh ở nước ngoài của Úc là 7390 sinh viên trong năm 2017, giảm 5% so với năm trước, và khoảng 6850 sinh viên đang theo học các chương trình kết hợp. Dữ liệu (năm 2018) chỉ ra rằng Hoa Kỳ có 42.6 ngàn sinh viên đang theo học trực tuyến bên ngoài Hoa Kỳ, tăng 5% mỗi năm. Con số này có vẻ khiêm tốn khi so với tổng số sinh viên của Anh, dù Hoa Kỳ có 3 triệu sinh viên đang theo học các chương trình bằng cấp từ xa toàn phần và 6 triệu sinh viên học một số môn trực tuyến. Liệu những chương trình đào tạo từ xa đang được sử dụng trong nội địa Hoa Kỳ có thể tạo thành bàn đạp để phát triển thành quy mô quốc tế hay không?
Quy mô là quan trọng
Có hay không một quy mô phù hợp tối ưu về học thuật và tài chính? Các mô hình đào tạo từ xa tiết lộ: tại Vương quốc Anh, gần một nửa tổng số sinh viên quốc tế học từ xa đăng ký trong năm học 2018-2019 là vào 3 trong số hơn 100 trường đại học cung cấp đào tạo từ xa. Một phần ba các trường đại học báo cáo có ít hơn 100 sinh viên học từ xa ở mỗi trường. Phân bổ sinh viên bị lệch, và mặc dù bức tranh chi tiết có nhiều màu sắc hơn, những con số nhập học thấp cho thấy nhiều trường đại học có thể đang phải vật lộn để tồn tại.
Phân bố không đều cũng thể hiện rõ ở Úc và Hoa Kỳ. Phần lớn trong số 1100 cơ sở giáo dục đại học tại Hoa Kỳ báo cáo tuyển sinh đại học từ xa (2018) ít hơn 100 sinh viên ở bên ngoài Hoa Kỳ, 7 trường đại học chiếm 40% tổng số sinh viên quốc tế từ xa. Ở Úc, chỉ một trường báo cáo có trên 1000 sinh viên, 5 trong số 56 trường có trên 500 sinh viên, và tương tự như ở Hoa Kỳ, hầu hết các trường có ít hơn 100 sinh viên học từ xa. Tuyển sinh thấp có nghĩa là doanh thu thấp, và cuối cùng các trường đại học có thể không đủ chi phí để phát triển và duy trì hệ đào tạo này. Ngoài ra, học phí của các chương trình đào tạo từ xa cũng rất lộn xộn. Ví dụ, học phí MBA từ xa của các trường đại học công lập ở Anh dao động từ 8 ngàn đến hơn 40 ngàn bảng.
Những điều trên cho thấy nhiều khả năng đào tạo từ xa sẽ được hợp lý hóa, chủ yếu do những lo ngại về tài chính khiến số trường cung cấp chương trình cấp bằng đại học từ xa giảm đi.
| Hơn 120 triệu sinh viên đã đăng ký vào các chương trình MOOC trong 10 năm qua. Có thể xem đây là một thành công, tuy tốc độ tăng trưởng đang chậm lại. |
Thực trạng MOOC (Massive Open Online Course)
Hơn 120 triệu sinh viên đã đăng ký vào các chương trình MOOC trong 10 năm qua. Có thể xem đây là một thành công, tuy tốc độ tăng trưởng đang chậm lại. Có 50 chương trình đào tạo cấp bằng theo hình thức MOOC đang được cung cấp trên toàn cầu, nhưng tổng số sinh viên theo học có lẽ chỉ hơn 20 ngàn, và chương trình đào tạo thạc sĩ về kế toán tính toán (computing accounting) của Viện Công nghệ Georgia Tech chiếm hơn một nửa số này. Học phí và uy tín là hai yếu tố chính trong tuyển sinh, và Georgia Tech đáp ứng được cả hai tiêu chí: thứ hạng toàn cầu cao và học phí cho toàn bộ chương trình thạc sĩ chỉ là 9 ngàn USD (học phí thạc sĩ về Computing từ các trường kém uy tín thường trên 15 ngàn USD).
Tuy nhiên, hầu hết sinh viên MOOC chỉ theo được 1 hoặc 2 mô-đun, và tỷ lệ hoàn thành đầy đủ khóa học chỉ là 3%. Động cơ học tập của họ rất đa dạng: để giải trí, vì quan tâm đến chuyên môn, và có lẽ để thể hiện đẳng cấp khi nói rằng họ “đã học” chương trình của Harvard hoặc MIT.
Những cơ hội và những thách thức
Trên toàn cầu, con số 400 ngàn sinh viên học từ xa có vẻ khiêm tốn khi so sánh với số lượng sinh viên du học quốc tế (hơn 25 triệu mỗi năm). Nhưng liệu con số này có tăng lên không? Những lý do ban đầu cho phép lạc quan về đào tạo từ xa vẫn còn mạnh mẽ, vì đào tạo từ xa có thể mang đến nhiều lựa chọn hơn cho sinh viên, cung cấp bằng cấp quốc tế đảm bảo chất lượng và chứng nhận nghề nghiệp, chương trình đào tạo được tổ chức linh hoạt phù hợp với công việc và gia đình, phù hợp với mọi nền tảng kinh tế, tạo cơ hội cho những người thiệt thòi và bị phân biệt đối xử, dù họ sống ở đâu. Về cơ bản, đây là hình thức giáo dục mọi lúc, mọi nơi, mọi cách (anyhow), và dành cho (hầu như) mọi đối tượng.
Nhưng giáo dục từ xa vẫn phải đối mặt với những thách thức: thiên vị về văn hóa, các chương trình dạy tại trường được ưu tiên hơn, thiếu sự công nhận quốc gia đối với bằng cấp đào tạo từ xa do nước ngoài cấp, bị các trường giả mạo làm giảm uy tín, học phí cao, và bị cạnh tranh bởi những chương trình nội địa mới nhằm đáp ứng nhu cầu địa phương.
Tuy nhiên, trên toàn cầu nhu cầu học tập dường như vô tận, và những cách tiếp cận giàu tính sáng tạo sẽ tiếp tục phát triển. Đào tạo từ xa cung cấp một hướng đi mới, để có thể vừa phát triển song song, vừa tích hợp ở những mức độ khác nhau với những chương trình đào tạo tại trường. Các trường đại học khi tham gia đào tạo từ xa cần có động lực rõ ràng, tích hợp đào tạo từ xa vào chiến lược quốc tế và hướng đến đáp ứng nhu cầu toàn cầu. Nó đòi hỏi sự cam kết và đầu tư dài hạn (tầm 10 năm), ưu tiên phát triển thị trường, phát triển các chương trình và phương thức triển khai liên quan, cung cấp các môn học chuyên ngành với sự công nhận nghề nghiệp, phát triển những quan hệ đối tác quốc tế có thể khai thác thế mạnh của cả hai bên, và ráp nối chương trình đào tạo từ xa với những chương trình đào tạo tại trường để tăng thêm cơ hội chuyển tiếp cho sinh viên. Sự kiên trì, hiểu biết và nhẫn nại là những tài sản vô cùng quý giá.
COVID-19
Tại thời điểm viết bài, tình hình dịch bệnh diễn biến rất nhanh, nhưng một phản ứng có thể nhìn thấy là nhiều trường đại học đã áp dụng các giải pháp giảng dạy trực tuyến. Điều này sẽ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, hay sẽ dẫn đến những thay đổi về thái độ của các trường đại học và của những sinh viên tiềm năng? Hầu hết các cuộc khảo sát sinh viên trước đây cho thấy người học ưa thích trải nghiệm học tập tại trường hơn là học từ xa. Những yếu tố khiến cho trải nghiệm học tập tại trường được ưa thích hơn dường như rất khó mô phỏng trực tuyến, vì chúng ngụ ý về sự tương tác trực diện giữa giảng viên với sinh viên, giữa sinh viên với nhau và với nhà tuyển dụng. Tuy nhiên, những thứ có thể thay đổi bây giờ sẽ nhiều hơn là một vài phần của chương trình trực tuyến – như đã thấy diễn ra ở Hoa Kỳ trong những năm gần đây.