Philip G. Altbach là Giáo sư Nghiên cứu và là Distinguished Fellow thuộc Trung tâm Giáo dục Đại học Quốc tế, Boston College, Hoa Kỳ. Ông cũng là Thành viên của Hội đồng Quốc tế 5-100. Email: philip.altbach@bc.edu.
Giáo sư Hans de Wit là Giám đốc Trung tâm Giáo dục đại học quốc tế, Boston College. E-mail: dewitj@bc.edu.
Tóm tắt: Xuất bản học thuật đang ở trong một cuộc khủng hoảng chưa từng có. Mạng lưới truyền thông học thuật phục vụ khoa học từ cuối thế kỷ 19 đã không còn hiệu quả nữa. Vấn đề chính của tình trạng này là sự mở rộng quá mức của các sản phẩm khoa học. Các bài báo, sách và sản phẩm kiến thức khác mở rộng, thúc đẩy bởi sự đại chúng hóa của giáo dục đại học, phạm vi và tính phức tạp ngày càng tăng của doanh nghiệp khoa học và áp lực lên nghề học thuật để xuất bản nhiều hơn.
Xuất bản học thuật đang ở trong một cuộc khủng hoảng chưa từng có. Mạng lưới truyền thông học thuật phục vụ khoa học từ cuối thế kỷ 19 đã không còn hiệu quả nữa. Vấn đề chính của tình trạng này là sự mở rộng quá mức của các sản phẩm khoa học. Các bài báo, sách và sản phẩm kiến thức khác đã mở rộng, thúc đẩy bởi sự đại chúng hóa của giáo dục đại học, phạm vi và tính phức tạp ngày càng tăng của doanh nghiệp khoa học và áp lực lên nghề học thuật để xuất bản nhiều hơn. Các bảng xếp hạng toàn cầu, chủ yếu nhấn mạnh vào các ấn phẩm và nghiên cứu, cùng hành động của các bên trong ngành xuất bản truyền thống và mới nổi – trong nhiều trường hợp là săn mồi – đã góp phần vào xu hướng này.
Internet đã cách mạng hóa việc tạo lập kiến thức, phổ biến nghiên cứu và hợp tác giữa các học giả. Nhiều bản in sơ bộ trở nên phổ biến và các tạp chí đã chuyển từ bản in sang trực tuyến. Tuy nhiên, khi Internet đã dân chủ hóa quyền truy cập vào kiến thức, thì sự gia tăng của các tạp chí chất lượng thấp và tạp chí săn mồi không có tiêu chuẩn hoặc tiêu chuẩn rất thấp, giống như một căn bệnh đe dọa đến sức khỏe của hệ sinh thái học thuật. Các tạp chí này thường tính phí tác giả để xuất bản. Vấn đề này trở nên trầm trọng hơn do áp lực buộc các học giả phải xuất bản nhiều hơn, điều này thường đánh đổi bằng chất lượng.
Tất cả những điều này đã tạo ra những vấn đề to lớn. Các tạp chí truyền thống, vốn dựa vào đánh giá kỹ càng để đảm bảo chất lượng và độ chính xác, phải đối mặt với những thách thức trong việc tìm kiếm những người đánh giá đủ tiêu chuẩn. Những vấn đề này trở nên phức tạp hơn do thực tế nhiều tạp chí hiện thuộc sở hữu của các nhà xuất bản đa quốc gia có trụ sở tại phương Tây.
Mặc dù quyền truy cập mở thực sự đã làm tăng tính khả dụng của nghiên cứu, nhưng nó cũng tạo ra những vấn đề nghiêm trọng. Những nhà xuất bản này thường tính giá cao để cung cấp quyền truy cập mở, tạo ra lợi nhuận cho chính họ và gây bất lợi cho những người không thể trả phí, chẳng hạn như các học giả ở Nam bán cầu, các học giả mới và những người trong các ngành học ít được tài trợ.
Cuộc khủng hoảng trong xuất bản học thuật không chỉ giới hạn ở các tạp chí mà còn mở rộng sang sách, vốn cũng đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể. Thực tế, in theo yêu cầu và sách điện tử đã giúp việc sản xuất sách trở nên ít tốn kém hơn, dẫn đến tình trạng nhiều sách có chất lượng kém đến trung bình. Ngay cả những cuốn sách chất lượng cao cũng không được công nhận xứng đáng, điển hình là các bài báo trên tạp chí hiếm khi nhắc đến sách và chương sách, ngay cả trong lĩnh vực nhân văn và khoa học xã hội.
Ngay cả những cuốn sách chất lượng cao cũng không được công nhận xứng đáng, điển hình là các bài báo trên tạp chí hiếm khi nhắc đến sách và chương sách, ngay cả trong lĩnh vực nhân văn và khoa học xã hội.
Thêm vào đó, cuộc khủng này cũng dẫn đến các vấn đề về khả năng tái lập và chia sẻ dữ liệu. Nhiều nghiên cứu không thể kiểm tra được do không có dữ liệu, mã và các tài liệu khác. Thêm vào đó, các số liệu trích dẫn có thể dễ bị thao túng và không nắm bắt đầy đủ tác động xã hội của việc nghiên cứu.
Sự kết hợp giữa mở rộng nhanh chóng của khoa học và học bổng, sự đại chúng hóa của giáo dục đại học, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, sự thương mại hóa ngày càng tăng của các ngành công nghiệp tri thức và sự gia nhập của những người thiếu đạo đức đã tạo ra sự hỗn loạn trong các lĩnh vực đòi hỏi tiêu chuẩn chất lượng cao. Mặc dù hiện tại không có giải pháp dễ dàng nào cho những thách thức này, nhưng chúng ta không thể bỏ qua thực tế là tất cả những vấn đề này đều có khả năng dẫn đến những nghi ngờ xung quanh các hoạt động và nội dung khoa học. Việc giải quyết chúng đòi hỏi nỗ lực chung từ tất cả các bên liên quan, bao gồm các nhà nghiên cứu, nhà xuất bản, nhà tài trợ và nhà hoạch định chính sách.