Chrystal A. George Mwangi là Phó Giáo sư Đại học Massachusetts Amherst, Hoa Kỳ. E-mail: chrystal@umass.edu.
Tóm tắt
Sinh viên quốc tế là người da đen luôn phải đối mặt với chủ nghĩa phân biệt chủng tộc trong xã hội và trong các trường cao đẳng, đại học của Hoa Kỳ. Bài viết này nêu bật cách thức sinh viên quốc tế da đen vượt qua sự kỳ thị chủng tộc và xuất thân của họ khi theo học đại học tại Hoa Kỳ. Bài viết đưa ra những lý lẽ cũng như yêu cầu đối với các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ, để chứng minh rằng cuộc sống của sinh viên quốc tế da đen cũng quan trọng.
“Dù đi đến đâu người da đen vẫn là da đen” — Frantz Fanon (1952)
Khi các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ (HEI) phải tranh đấu với nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống trong khuôn viên của họ, điều quan trọng cần nhớ là tư tưởng kỳ thị người da đen là một vấn đề liên quan đến sinh viên quốc tế. Sinh viên quốc tế da đen chủ yếu đến từ vùng châu Phi cận Sahara và vùng Caribe, chiếm 4 đến 5% tổng số sinh viên quốc tế tại Hoa Kỳ. Mặc dù tỷ lệ này còn thấp, nhưng sinh viên quốc tế da đen có thể chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng số sinh viên da đen của các cơ sở giáo dục đại học (HEI), đặc biệt là trong những cơ sở chọn lọc và trong những chương trình sau đại học. Tuy nhiên, những sinh viên quốc tế người da đen thường cảm thấy bối rối và mất tự tin khi lần đầu tiên đối mặt với sự phân biệt chủng tộc có hệ thống trong giáo dục đại học Hoa Kỳ. Những thực tế liên quan đến chủng tộc ở Hoa Kỳ có thể rất khác so với thái đội xã hội cũng như sự khác biệt sắc tộc và màu da đen ở nhiều quốc gia quê hương của họ, nơi người da đen chiếm đa số. Khi sinh viên quốc tế người da đen đến Hoa Kỳ, sự phân biệt mà họ nhận thấy thường liên quan đến quốc tịch nước ngoài của họ hơn là định vị chủng tộc mà xã hội Hoa Kỳ áp đặt. Điều này không có nghĩa là sinh viên quốc tế da đen không bị ảnh hưởng tiêu cực bởi nạn phân biệt chủng tộc. Cuộc sống của người da đen cũng quan trọng.
Tìm hiểu về tư tưởng kỳ thị người da đen và chủ nghĩa dân tộc bài ngoại trong bối cảnh Hoa Kỳ
Cảm giác mất sự kết nối chủng tộc mà sinh viên quốc tế người da đen trải nghiệm khi mới đến Hoa Kỳ và cách họ đối phó với nạn phân biệt chủng tộc thể hiện rõ trong những nỗ lực tránh xa những vấn đề này hoặc phớt lờ chúng. Tuy nhiên, tư tưởng phân biệt chủng tộc và thái độ kỳ thị người da đen đã thấm vào mọi khía cạnh cuộc sống ở Hoa Kỳ, và việc nó bén rễ sâu trong giáo dục đại học, đã tạo ra những cuộc đối đầu và phân biệt chủng tộc trong các trường đại học khiến sinh viên phải lưu tâm đến vị trí và bản sắc chủng tộc của họ trong bối cảnh tại Hoa Kỳ. Theo thời gian, sinh viên quốc tế người da đen bị phân biệt đối xử nhiều hơn so với bạn bè của họ là sinh viên quốc tế người da trắng, bao gồm sự cô lập xã hội và loại trừ khỏi công việc nhóm, bị gọi là những vết nhơ về chủng tộc, sự phân biệt chủng tộc ở mức vi mô và những hành vi quấy rối khác từ giảng viên, nhân viên, sinh viên và cư dân địa phương tại những thành phố nơi họ theo học đại học. Trong một cuộc khảo sát gần đây do Tổ chức về Dịch vụ Giáo dục Quốc tế (World Education Services) thực hiện, một phần tư sinh viên quốc tế đến từ vùng châu Phi cận Sahara cho rằng phân biệt đối xử là một trong ba thách thức lớn nhất trong trải nghiệm giáo dục của họ – tỷ lệ này cao hơn tất cả các nhóm sinh viên quốc tế khác.
Theo thời gian, sinh viên quốc tế người da đen bị phân biệt đối xử nhiều hơn so với bạn bè của họ là sinh viên quốc tế người da trắng.
Cảm nhận của sinh viên quốc tế da đen về sự phân biệt chủng tộc và thái độ chống người da đen còn nặng nề thêm bởi môi trường chính trị xã hội Hoa Kỳ ngập tràn tư tưởng bài ngoại, những diễn ngôn chống chủ nghĩa toàn cầu và chủ nghĩa dân tộc. Ví dụ, có rất nhiều sinh viên quốc tế da đen đến từ những quốc gia bị Tổng thống Mỹ Trump cáo buộc là “những quốc gia tồi tệ”. Ngoài ra còn có sự gia tăng của những bài phát biểu đầy thù ghét, sự thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc bài ngoại, và thái độ chống người nhập cư trong các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ. Cách những giảng viên và đồng nghiệp người Mỹ da trắng nhìn nhận giọng nói, ngôn ngữ và sự khác biệt văn hóa của sinh viên quốc tế da đen có thể dẫn đến những định kiến tiêu cực. Điều này càng trở nên trầm trọng hơn bởi xã hội Hoa Kỳ luôn miêu tả về châu Phi như một khu vực nghèo đói và bất ổn, hoặc những người đến từ vùng Caribê là những người thích hút thuốc lá, tất cả đều củng cố thái độ phân biệt chủng tộc và bài ngoại đối với sinh viên quốc tế người da đen.
Vượt qua sự bất công về chủng tộc
Những trải nghiệm phân biệt chủng tộc – bài ngoại đã tác động tiêu cực đến đời sống và thành công trong đại học của sinh viên quốc tế da đen theo nhiều cách, bao gồm việc làm tăng nỗi nhớ nhà, giảm thành tích học tập, làm suy yếu lòng tự trọng, tạo thêm căng thẳng, khiến họ rút lui trong học tập, cô lập bản thân và rút lui khỏi xã hội. Việc chỉ có thị thực tạm thời trong một môi trường chính trị xã hội đầy biến động của Hoa Kỳ cũng khiến họ dễ bị trả đũa, vì đã chỉ ra chủ nghĩa phân biệt chủng tộc bài ngoại mà họ phải trải qua. Hơn nữa, những dịch vụ sinh viên liên quan đến vấn đề chủng tộc thường chú trọng đến sinh viên trong nước và tách biệt khỏi những dịch vụ dành cho sinh viên quốc tế, nên sinh viên quốc tế da đen không nhận được sự bảo vệ trực tiếp và những nguồn lực cần thiết để phục vụ cho những nhóm thiểu số như họ.
Sinh viên quốc tế da đen có thể cảm thấy không chắc chắn về vai trò của họ trong việc chống lại sự bất công về chủng tộc, bởi vì họ không có một di sản bị phân biệt đối xử mang tính lịch sử như người da đen ở Hoa Kỳ, ngay cả khi họ đang bị ảnh hưởng bởi hệ quả của lịch sử đó. Tuy nhiên, nhiều sinh viên quốc tế da đen đã cam kết thực hiện việc chống phân biệt chủng tộc, và đấu tranh chống lại sự kỳ thị người da đen trong toàn cộng đồng nhập cư bằng cách vận động thông qua các hoạt động cộng đồng, các tổ chức văn hóa và các cuộc biểu tình trên khắp Hoa Kỳ.
Các cơ sở giáo dục đại học tại Hoa Kỳ có thể làm gì?
Trong thập kỷ qua, số lượng sinh viên từ khu vực châu Phi cận Sahara và vùng Caribe đến học tại các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ đang ngày càng tăng, và Hoa Kỳ vẫn là lựa chọn hàng đầu của nhiều sinh viên châu Phi, đặc biệt từ Nigeria và Nam Phi. Tuy nhiên, trong tình hình hiện tại, Hoa Kỳ có thể không còn là điểm đến hàng đầu của sinh viên quốc tế người da đen. Mặc dù các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ vẫn tiếp tục theo đuổi việc tuyển sinh quốc tế vì những lý do tài chính, số lượng sinh viên quốc tế da đen chiếm tỷ lệ quá thấp trong cơ cấu tuyển sinh khiến nhóm này khó có được chỗ đứng trong một cộng đồng đa chủng tộc hoặc họ phải vận động để có thêm sự hỗ trợ và ủng hộ. Các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ cần đặt ra mục tiêu tuyển sinh viên quốc tế người da đen và tăng sự hiện diện của họ về số lượng. Tuy nhiên, tuyển sinh viên quốc tế người da đen nên được thực hiện cùng với việc tăng cường tuyển sinh viên người Mỹ da đen, thay vì chỉ một số lượng nhỏ đại diện cho sinh viên Mỹ da đen.
Điều quan trọng nữa là sinh viên quốc tế người da đen và kinh nghiệm của họ phải được thừa nhận và ưu tiên, chẳng hạn như bằng cách thu thập dữ liệu trong các trường theo tiêu chí chủng tộc và nơi sinh, để các trường có thể nhận ra sự hiện diện của nhóm sinh viên quốc tế người da đen. Điều này đòi hỏi các tổ chức giáo dục đại học phải thu thập dữ liệu nhân khẩu học của sinh viên nhiều hơn những gì báo cáo liên bang hoặc tiểu bang yêu cầu (ví dụ bằng cách yêu cầu thông tin về chủng tộc và sinh quán của sinh viên, ngoài việc phân loại sinh viên quốc tế theo dân tộc/quốc tịch — hoặc thừa nhận rằng sinh viên quốc tế người da đen ít khi khẳng định mình là người da đen trong bảng khảo sát, khi có lựa chọn là người da đen/người Mỹ gốc Phi, vì sinh viên quốc tế da đen không phải là người Mỹ). Dữ liệu có những tiêu chí tách biệt sẽ cho phép các cơ sở theo dõi nhu cầu và sự phát triển của sinh viên quốc tế da đen. Cách làm này sẽ cung cấp thông tin sắc thái cần thiết để phát triển hoặc củng cố những nguồn lực nhằm giải quyết phần giao nhau giữa chủng tộc và nơi sinh của những sinh viên này. Chẳng hạn, các văn phòng phục vụ sinh viên quốc tế nên chuẩn bị để truyền thông đến sinh viên về chủ nghĩa phân biệt chủng tộc bài ngoại, và hợp tác với các văn phòng về dịch vụ tư vấn, về những vấn đề đa văn hóa và những vấn đề học thuật để phục vụ những sinh viên này. Điều này sẽ giúp các cơ sở giáo dục chuyển từ hoạt động tuyển sinh quốc tế đơn thuần sang mô hình duy trì các đối tượng này.
Tuy nhiên, các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ còn phải làm nhiều hơn ngoài việc cung cấp cho sinh viên quốc tế da đen chiến lược và cộng đồng để vượt qua những trải nghiệm phân biệt chủng tộc bài ngoại. Môi trường toàn cầu và chủng tộc được cải thiện trong trường nên được tích hợp vào chiến lược quốc tế hóa và đa dạng hóa của các trường đại học, để đảm bảo rằng sinh viên quốc tế da đen và sinh viên thuộc các chủng tộc thiểu số khác có cơ hội công bằng để thành công một cách bền vững. Thủ tục trình báo về những hành động phân biệt cũng cần được thiết kế an toàn và dễ tiếp cận để đảm bảo những trải nghiệm phân biệt chủng tộc mà sinh viên quốc tế người da đen phải chứng kiến được giải quyết bởi một cấu trúc chính thức. Các nhà lãnh đạo các cơ sở giáo dục đại học phải nhìn nhận rằng chủ nghĩa phân biệt chủng tộc không phải là một cấu trúc đơn giản, cá biệt, mà tồn tại ở điểm giao cắt của tư tưởng phân biệt chủng tộc và tư tưởng bài ngoại đối với những sinh viên này. Vì vậy, khi phát triển chương trình và đào tạo chống phân biệt chủng tộc cho giảng viên, nhân viên và sinh viên, việc nhắm mục tiêu và chỉ ra mối liên quan giữa tư tưởng bài ngoại và kỳ thị chủng tộc da đen là rất quan trọng. Nếu các cơ sở giáo dục đại học của Hoa Kỳ tin rằng đời sống của sinh viên quốc tế da đen cũng quan trọng, họ phải làm việc để phá bỏ những cấu trúc trong trường đại học đang gạt ra ngoài lề, áp chế và cô lập những sinh viên này.