Doria Abdullah là nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Teknologi Malaysia (UTM) và cộng tác viên tại Tổ chức Quan sát Giáo dục đại học Không biên giới (OBHE). E-mail: doria.abdullah@gmail.com.oria
Một năm tạm dừng – tiếng Anh còn gọi là “gap year” – là khoảng thời gian trải nghiệm về du lịch, việc làm hoặc các cơ hội phát triển cá nhân và nghề nghiệp khác. Nó thường được thực hiện sau khi học sinh vào học chương trình sau phổ thông trung học. Sinh viên có thể thực hiện gap year ở trong nước hoặc ở nước ngoài, sự lựa chọn thứ hai hấp dẫn lớn hơn với nhiều người tham gia. Khái niệm này quen thuộc hơn đối với sinh viên ở Hoa Kỳ và Anh quốc, và là lĩnh vực kinh doanh sinh lợi được xây dựng để hỗ trợ mục tiêu phát triển của các sinh viên.
Malaysia sẽ tích hợp gap year thành một phần trong chương trình giảng dạy đại học. Idris Jusoh, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đại học, đã tuyên bố trong phát biều mừng năm mới ngày 12 tháng 1 năm 2017 là bắt đầu từ năm 2017, các sinh viên đại học từ 8 trường công lập được lựa chọn để tạm ngừng một năm trong quá trình học tập. Họ có thể tham gia đào tạo trong môi trường doanh nghiệp, theo đuổi các mục tiêu của mình về nghệ thuật hoặc làm việc trong các dự án tình nguyện. Mục đích là để sinh viên có được trải nghiệm, khám phá tiềm năng và phát triển tri thức của mình. Kinh nghiệm có được từ gap year sẽ giúp sinh viên có khả năng thích ứng tốt hơn trong một thị trường việc làm đầy cạnh tranh.
Bài báo này liệt kê 6 vấn đề cần chú ý trước khi đưa gap year vào triển khai trong kỳ học tiếp theo năm học 2017-2018.
Vấn đề 1: Nhận thức
Gap year là một khái niệm mới và chưa bao giờ được thực hiện trước đây. Nếu tuyên bố chính sách của Bộ trưởng được hiểu theo nghĩa đen, thì phiên bản gap year của Malaysia sẽ khác với thông lệ. Nó phải được định nghĩa rõ ràng và được thông báo cho các sinh viên. Sinh viên cũng cần được thuyết phục các ích lợi khi thực hiện gap year, và những cách khác nhau để đạt được trải nghiệm đáng ghi nhớ và có hiệu quả từ gap year.
Phụ huynh đóng một vai trò quan trọng trong quá trình ra quyết định của sinh viên. Họ đã quen với lộ trình truyền thống đối với việc học và có việc làm sau khi tốt nghiệp. Sẽ mất một thời gian trước khi họ có thể chấp nhận một lựa chọn thay thế về việc con cái của họ sẽ tạm ngừng việc học hành để “quan sát thế giới”. Các trường đại học nên tiếp cận với phụ huynh, đặc biệt trong quá trình định hướng, để giới thiệu và có được sự đồng tình của phụ huynh.
Vấn đề 2: Thời gian
Khi sinh viên được dự kiến sẽ dành ra một năm gap year trong quá trình học tập của mình, cần làm rõ về khung thời gian thực hiện. Nó có nên được thực hiện trong năm học thứ hai, khi sinh viên đã hoàn thành các khóa học cơ bản của họ? Liệu nó có thể được thực hiện trong năm học thứ ba của sinh viên, khi họ đã xác định được chuyên ngành họ mong muốn và trưởng thành hơn trong hành vi của mình? Ngoài ra, một sinh viên có thể tách một gap year thành hai không và chèn trong khoảng thời gian trống giữa năm học thứ hai và thứ ba?
Vấn đề 3: Thiết kế
Theo tuyên bố của Bộ trưởng, trong gap year sinh viên có thể làm việc trong doanh nghiệp, tham gia hoạt động tình nguyện hoặc nâng cao thêm sự hiểu biết của mình trong một lĩnh vực cụ thể. Sinh viên chỉ nên chọn một trong ba việc này, hay họ được phép chuyển đổi giữa các lựa chọn? Sinh viên A có thể chọn làm việc trong một công ty trong suốt khoảng thời gian gap year, trong khi sinh viên B có thể muốn tình nguyện trong một dự án cộng đồng trong sáu tháng đầu tiên, trước khi tiến hành công việc thực tập sáu tháng còn lại tại một công ty. Các cán bộ, giảng viên và cố vấn học tập cần phải được chỉ dẫn rõ ràng trước khi họ tư vấn những vấn đề cụ thể về cách thiết kế gap year tốt nhất cho sinh viên.
Vấn đề 4: Khuyến khích tham gia
Dành thời gian cho gap year có thể sẽ tốn kém. Tùy thuộc vào các điều khoản và điều kiện do các cơ quan tài trợ ấn định, sinh viên có thể phải tạm thời hoãn học bổng hay các khoản vay học tập trong thời gian tạm ngừng. Các trường đại học có thể cung cấp học bổng hoặc tiền trợ cấp để hỗ trợ một phần cho nhu cầu tài chính của sinh viên trong thời gian tạm ngừng của họ không?
Nếu gap year là một lựa chọn mang tính tự chọn, có thể chỉ có một số ít sinh viên đủ dũng cảm để đón nhận thách thức. Các trường đại học có thể thưởng cho sinh viên vì những nỗ lực của họ như thế nào? Ví dụ như trải nghiệm trong gap year của sinh viên có thể được chuyển đổi sang tín chỉ khoá học, mà điều này sẽ giúp họ hoàn thành các yêu cầu tốt nghiệp? Các trường đại học nên cân nhắc việc đưa ra các biện pháp khuyến khích để kích thích một số lượng lớn hơn sinh viên tham gia vào gap year trong quá trình học tập của mình.
Vấn đề 5: Điều chỉnh phù hợp với các chương trình hiện tại
Các chương trình tình nguyện ở nước ngoài với các đối tác quốc tế của một trường đại học có thể bổ sung kế hoạch hiện tại cho gap year. Đó sẽ là một cách hay để tăng số lượng sinh viên trong nước tham gia vào sự dịch chuyển sinh viên ra nước ngoài. Như vậy, gap year cần được tích hợp với chiến lược quốc tế hóa hiện tại của trường đại học. Các khoa, phòng quản lý khoa học và phòng hợp tác quốc tế phải phối hợp nỗ lực và làm việc cùng nhau để gap year trở thành một hoạt động mang tính quốc tế trong toàn tổ chức.
Trong những năm gần đây, sinh viên đã được tiếp cận với các kỹ năng về khởi sự doanh nghiệp, và bắt buộc phải thực hiện các dự án kinh doanh nhỏ trong chương trình học của mình. Chính phủ Malaysia thậm chí đã đi một bước xa hơn, bằng cách miễn các phí cho sinh viên muốn thành lập công ty trong quá trình học tập. Liệu các sinh viên có được phép thành lập công ty và làm việc trong các dự án kinh doanh của họ trong khoảng thời gian gap year không?
Malaysia sẽ tích hợp gap year như là một phần trong chương trình đại học.
Số 6: Tham gia và giám sát của các bên liên quan
Các trường đại học cần có chiến lược rõ ràng để thu hút sự tham gia của các bên liên quan bên trong và bên ngoài. Rõ ràng là việc thực hiện đòi hỏi phải có sự tham gia của một số bên liên quan chính. Các nhà lãnh đạo trong cộng đồng cung cấp đầu bài cho các dự án thích hợp để thực hiện, tạo điều kiện cho sinh viên thực hiện các dự án cộng đồng.
Bộ phận tư vấn nghề nghiệp của trường đại học cần xem xét lại các mô hình phát triển kỹ năng hiện có để giúp sinh viên chuẩn bị cho gap year của mình. Các công ty trong các ngành cũng nên hiểu rõ khái niệm gap year, và cam kết cung cấp cơ hội làm việc phong phú hơn cho sinh viên. Thêm vào đó, cần phải thành lập cơ chế giám sát và đánh giá rõ ràng để xác định hiệu quả thực hiện.
Bên cạnh những vấn đề này, nỗ lực của Bộ trong việc đưa ra một chính sách về gap year nên được hoan nghênh. Ý tưởng là thú vị, và một ý tưởng có thể thực hiện được – nếu có đủ thông tin, được truyền thông rõ ràng và có hướng dẫn đầy đủ cho những người tham gia. Về lâu dài, đó có thể là một cách tốt để giải quyết khả năng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp của các sinh viên đại học công, những sinh viên được cho là đang thua kém bè bạn của mình ở các trường đại học tư trên khía cạnh “các kỹ năng mềm” cần thiết để làm việc.