Bernhard Streitwieser và Anthony C. Ogden
Bernhard Streitwieser là phó giáo sư về giáo dục quốc tế tại Đại học George Washington. E-mail: streitwieser@gwu.edu. Anthony Ogden là giám đốc điều hành của Chương trình giáo dục ở nước ngoài và trao đổi giáo dục tại Đại học bang Michigan. E-mail: aogden@msu.edu. Bài viết này tóm lược báo cáo Học giả – Quản trị trong Giáo dục đại học: Cầu nối Nghiên cứu và Thực hành (Symposium Books, 2016), đã được các tác giả chỉnh sửa.
Cạnh tranh cao giữa các cơ sở giáo dục đại học và những thay đổi về cấu trúc truyền thống trong thập kỷ gần đây đã tạo ra những thách thức và cơ hội mới cho các giảng viên và quản trị viên. Tại Hoa Kỳ, kể từ năm 1970 đã giảm dần giảng viên nghiên cứu theo biên chế (tenured), tăng đáng kể giảng viên hợp đồng, trợ giáo và những người đảm nhận đồng thời các chức năng giảng dạy và công tác quản trị. Việc cắt giảm chi phí và giảm hỗ trợ từ ngân sách nhà nước đã làm giảm bớt các vị trí truyền thống cho giảng viên, dẫn đến các thay đổi trong thứ tự ưu tiên và quy trình hoạt động của các trường đại học. Những thay đổi này ảnh hưởng đáng kể đến các cá nhân đang làm các công việc chuyên môn tại các trường đại học, sự khác biệt giữa giảng viên và quản trị viên ngày càng trở nên mờ nhạt.
Ngày nay, nhiều người khi làm việc trong ngành giáo dục đại học không còn được phân loại chỉ là giảng viên hoặc chỉ là nhà quản trị. Thay vào đó, họ có chức năng như các chuyên gia pha trộn hoặc chuyên gia không gian thứ ba, một thuật ngữ do nhà nghiên cứu người Anh Celia Whitechurch đặt ra. Tại Hoa Kỳ, từ hay được dùng hơn là các chuyên gia học thuật-thay thế (alternative-academic), gọi tắt là chuyên gia “alt-ac”.
Các vai trò mới trong khung cảnh giáo dục đại học
Theo truyền thống, các trường đại học có bốn nhóm cán bộ chính: giảng viên gồm giảng viên biên chế, dự bị biên chế, hợp đồng và trợ giảng; quản trị viên ở vị trí lãnh đạo cao cấp như chủ tịch, hiệu trưởng, các trưởng khoa, giám đốc trung tâm, trưởng bộ phận; nhân viên cấp trung – người thực hiện các nhiệm vụ được lãnh đạo giao và hỗ trợ các phòng ban, cơ quan hành chính, các chương trình, dự án; và cuối cùng là sinh viên. Trong bài viết này tập trung vào hai loại chuyên gia: giảng viên học giả – những người thực hiện các công việc nghiên cứu, xuất bản và giảng dạy các nội dung liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu của họ; và các quản trị viên – những người quản lý và hỗ trợ thực hiện các chức năng và hiệu suất công việc của các bộ phận.
Ngày nay, ý nghĩa quan trọng của các bảng xếp hạng đại học đã thúc đẩy việc quốc tế hóa các hoạt động giáo dục đại học. Các trường đại học đã tìm mọi cách để giữ được tốc độ phát triển thông qua đổi mới hợp tác nghiên cứu với nước ngoài và trao đổi sinh viên, quan hệ với các đối tác và mở phân hiệu, và cuối cùng là quốc tế hóa tại chỗ. Xu hướng đại chúng hóa giáo dục đại học diễn ra trên toàn cầu, và ở Hoa Kỳ vẫn đang tiếp tục tăng trưởng việc đi du học ở nước ngoài và thu hút sinh viên quốc tế – dẫn đến việc thành lập thêm các cơ quan chuyên môn – nơi làm việc của các nhân viên đã được đào tạo chu đáo. Nhu cầu của những sinh viên đã trả học phí cũng dẫn đến việc yêu cầu các kỹ năng cao hơn của cán bộ quản lý và nhân viên cao cấp – những người chịu trách nhiệm đảm bảo môi trường học thuật và mộ trường tâm lý-xã hội tốt cho sinh viên.
Trong bối cảnh đó, các trường đại học phải quản trị có hiệu quả tất cả các khía cạnh liên quan đến quốc tế hóa toàn diện. Để làm điều này, trường phải tuyển nhiều chuyên gia được đào tạo để bổ sung vào các chức vụ lãnh đạo chủ chốt, những người đến lượt mình lại phải tuyển chọn bộ máy nhân sự để thực hiện nhiệm vụ của họ. Nhiều người bây giờ đang làm việc trong môi trường phức tạp, họ đại diện cho một thế hệ mới của các chuyên gia được đào tạo cao hơn với bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ – kết hợp với kỹ năng quản trị hoàn chỉnh. Sự kết hợp này minh họa cho việc lai ghép giữa học thuật và quản trị – là các “học giả-quản trị” – những người chưa từng tồn tại trong các thế hệ trước.
Đào tạo học giả-quản trị cho tương lai
Các phân tích gần đây về học giả-quản trị cho thấy các nhà cải cách giáo dục quốc tế đã định hướng nghề nghiệp theo mô hình này khá sớm. Các chương trình đào tạo các nhà giáo dục học quốc tế đã tăng đáng kể từ năm 2000. Hiện nay, trên thế giới có 277 chương trình đào tạo về giáo dục đại học cấp bằng sau đại học, chuẩn bị cho các lứa tốt nghiệp với năng lực trong nghiên cứu so sánh, toàn cầu hóa, quốc tế hóa cùng với các kỹ năng chuyên môn khác. Tại Hoa Kỳ, nội dung của các chương trình đào tạo tập trung vào công tác sinh viên, quản lý giáo dục quốc tế và hành chính giáo dục.
Các nhà tuyển dụng tiềm năng ngày càng tăng cường tìm kiếm các ứng viên được đào tạo về giáo dục học chuyên ngành. Khảo sát năm 2013 của Diễn đàn Du học cho biết trong các thành viên tham gia Diễn đàn, hơn một nửa số người được hỏi có bằng thạc sĩ và 27% có bằng tiến sĩ.
Ngày nay, nhiều người khi làm việc trong ngành giáo dục đại học không còn được phân loại chỉ là giảng viên hoặc chỉ là nhà quản trị. Thay vào đó, họ có chức năng như các chuyên gia pha trộn hoặc chuyên gia không gian thứ ba.
Cuộc khảo sát các chuyên gia của Hiệp hội Quản trị Giáo dục Quốc tế (AIEA) năm 2014 cho thấy 81% có bằng tiến sĩ hoặc bằng chuyên ngành. Được đào tạo học thuật bài bản, các học giả-quản trị có một nền tảng tri thức lý tưởng để định vị các vấn đề nghiên cứu thực tế, và được làm việc trong một không gian giữa dữ liệu và việc tư duy ra quyết định, cho họ một tiềm năng phát triển hấp dẫn.
Các hoạt động quốc tế rộng rãi cung cấp nguồn dữ liệu định lượng và định tính để có thể có được các phân tích hữu ích. Nếu dữ liệu này được chia sẻ, nó sẽ được phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, qua một cuộc khảo sát sử dụng các nền tảng truyền thông xã hội của một số hiệp hội chuyên môn về giáo dục quốc tế được Mandy Reinig tiến hành – đã phát hiện ra rằng trong khi 52% số người được hỏi có bằng thạc sĩ và 22% có bằng tiến sỹ, thì chỉ có 25% thực hiện công tác nghiên cứu như một phần công việc của họ, còn lại thì đưa ra lý do thiếu thời gian như là trở ngại chính cho công việc nghiên cứu.
Tuy vậy, thông qua các tạp chí học thuật với số lượng ngày càng tăng, các cuốn sách được xuất bản, các nền tảng trực tuyến đang tồn tại, thông qua việc tăng cường quốc tế hóa, du học nước ngoài và trao đổi sinh viên quốc tế – những hiểu biết có đầy đủ luận chứng của họ đã được định hình và phổ biến góp phần thúc đẩy ngành phát triển.
Thời gian cho một thay đổi dạng thức?
Khuyến khích các nhà học giả-quản trị non trẻ tham gia vào việc phổ biến rộng các tư duy của họ sẽ dẫn đến các thay đổi quan trọng trong mô hình quản trị hiện tại và quy định lại phạm vi công việc cho người quản trị. Tuy nhiên, nếu những người có quyền ra quyết định sẵn sàng thay đổi cơ cấu thăng tiến hiện có, nắm bắt thực tế, ưu tiên dành ngân sách, thì có thể đạt được nhiều thứ bằng cách tận dụng những tiềm năng học giả-quản trị độc đáo. Đà quốc tế hóa trong những thập kỷ gần đây đã tạo ra cơ hội mới cho các học giả-quản trị giáo dục đại học quốc tế. Các chuyên gia không gian thứ ba ngày càng được yêu cầu phải có chứng chỉ học thuật, biết cách tiến hành nghiên cứu và đánh giá, và thậm chí tham gia vào giảng dạy và thực hiện các loại dịch vụ. Nền giáo dục đại học hiện đại cần ghi nhận và trân trọng một cách có hệ thống hơn các đóng góp mà họ có thể thực hiện.
Các nghiên cứu tiếp theo về vị thế, mục đích và tiềm năng của học giả-quản trị trong các bối cảnh giáo dục khác bên ngoài Hoa kỳ sẽ cho chúng ta biết nhiều thứ. Thật vậy, nhiều hệ thống giáo dục đại học trên thế giới đang đáp ứng với việc tăng số lượng sinh viên du học bằng cách thu học phí thấp, tạo môi trường linh hoạt, đa ngôn ngữ và cơ cấu hành chính sáng tạo. Những ý tưởng mới cũng đang được thử nghiệm trong việc tuyển dụng cán bộ giảng viên, khuyến khích tài năng trẻ, ký hợp đồng và sắp xếp công việc. Việc tăng cường cạnh tranh để thu hút người tài và những người có uy tín từ thế giới bên ngoài nhà trường đang làm thay đổi cả các nhu cầu về các giáo sư và vai trò của bộ phận quản trị. Hiểu được lộ trình của những người tham gia vào hoạt động của trường đại học với vai trò như một giảng viên, một quản trị viên, hoặc đóng cả hai vai như nhiều cá nhân đang làm, có thể mang lại những bài học quan trọng về thay đổi về bản chất của giáo dục đại học trên thế giới.