Janet B. Ilieva là người sáng lập và Giám đốc của Education Insight, một công ty tư vấn nghiên cứu chuyên về giáo dục đại học quốc tế, Bristol, Vương quốc Anh. Email: janet.ilieva@educationinsight.uk.
Eduardo Ramos là Giám đốc dịch vụ quốc tế và chuyên nghiệp tại Cơ quan Đảm bảo Chất lượng, Gloucester, Vương quốc Anh. Email: E.Ramos@qaa.ac.uk.
Michael Peak là Trưởng nhóm nghiên cứu giáo dục tại Hội đồng Anh, Vương quốc Anh. Email: Michael.peak@britishcouncil.org.
Báo cáo được lưu trực tuyến tại www.britishcouncil.org/research-insight.
Tóm tắt: Giáo dục xuyên quốc gia (TNE) gần đây tăng trưởng đáng kể, cả về số lượng sinh viên và số trường tham gia TNE. Bài viết này giúp nắm bắt tác động của TNE đối với các hệ thống giáo dục địa phương và tìm hiểu quan điểm của nước chủ nhà. TNE có vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách cung/ cầu của giáo dục đại học, hỗ trợ tiếp cận cho các nhóm yếu thế và xây dựng năng lực quốc gia. TNE cũng giúp các quốc gia có tham vọng trở thành trung tâm sinh viên quốc tế.
Giáo dục xuyên quốc gia (TNE – Transnational Education) liên tục phát triển trong hai thập kỷ qua với nhiều sinh viên đăng ký và nhiều cơ sở giáo dục tham gia cung cấp TNE. Những phát triển đáng chú ý nhất bao gồm:
Các hình thức hợp tác TNE ngày càng nổi trội, mở rộng từ những hoạt động đào tạo quốc tế độc lập ra các hình thức hợp tác khác như chi nhánh liên kết quốc tế, chương trình đào tạo bằng đôi bằng kép và hình thức giáo dục nhượng quyền.
COVID-19 vô hình chung là chất xúc tác cho sự phát triển này – dịch chuyển chương trình đến địa phương bù đắp cho sự gián đoạn di chuyển sinh viên trong đại dịch. Hầu hết người học được thúc đẩy tham gia vào hoạt động học tập trực tuyến và kể cả từ ngồi nước họ.
Suy thoái kinh tế tác động tiêu cực đến tài trợ công cho giáo dục đại học, hạn chế đáng kể tiếp cận giáo dục đại học trong nước, giúp mở rộng đáng kể TNE ở các quốc gia như Sri Lanka, ở đây số sinh viên TNE đã tăng lên 46.000 vào năm 2021 từ con số 30.000 vào năm 2019.
Sự công nhận TNE ở cấp quốc gia ngày càng tăng, cho thấy sự sẵn sàng tham gia của các chính phủ, đồng thời với nỗ lực điều chỉnh. Các thay đổi chính sách gần đây được ghi nhận ở Ấn Độ và Nigeria. Các quy định mới cho thấy nhu cầu tận dụng lực lượng thị trường nhằm thu hẹp khoảng cách cung cầu, nâng cao chất lượng, cải thiện khả năng tuyển dụng.
Sự phát triển của TNE không phải là mới. Cuộc khủng hoảng tiền tệ Đông Á năm 1997 đã kích thích sự mở rộng đáng kể đầu tiên của TNE trên khắp khu vực – được ghi nhận ở Hồng Kông, Malaysia, Singapore, Thái Lan và các quốc gia khác.
Tập trung vào quan điểm của nước chủ nhà
Phát triển bền vững và tập trung vào tác động xã hội đang ngày càng gắn liền với chiến lược của các trường đại học và các ảnh hưởng đến giáo dục quốc gia của TNE ngày càng nổi trội trong tài liệu và nghiên cứu thực nghiệm. Điều này góp phần tăng cường quan hệ đối tác nhắm đến lợi ích xã hội rộng lớn hơn. Các cơ quan quản lý tăng cường các quy định để bảo vệ lợi ích của sinh viên, các TNE thì mở rộng sự lựa chọn cho sinh viên.
Tuy nhiên, thiếu sót hiện nay là khuôn khổ và phân loại ràng buộc quốc tế để điều chỉnh và đo lường TNE. Thực tế, việc điều chỉnh TNE thường được quản lý ở cấp quốc gia bởi nhiều cơ quan giám sát, kiểm toán hoặc áp dụng các quy trình đảm bảo chất lượng. Ở một số quốc gia, tất cả các chức năng này do một cơ quan phụ trách, các quốc gia khác, trách nhiệm đảm bảo chất lượng lại phân tán cho nhiều tổ chức và đối chiếu với các cơ quan hoặc tiêu chuẩn quốc tế.
Tuy nhiên, thiếu sót hiện nay là khuôn khổ và phân loại ràng buộc quốc tế để điều chỉnh và đo lường TNE.
Các công cụ cấp khu vực, chủ yếu nhằm hỗ trợ dịch chuyển chương trình và cơ sở đào tạo thông qua đảm bảo chất lượng và công nhận bằng cấp, thường là Tiêu chuẩn và Hướng dẫn châu Âu, Hướng dẫn UNESCO-OECD về Chất lượng Giáo dục Đại học Xuyên Biên giới, các Công ước Công nhận Bằng cấp giữa các khu vực và Công ước Toàn cầu của UNESCO. Các đối tác TNE nâng cao các nỗ lực lâu dài dựa trên quốc gia, không có một bộ tiêu chuẩn quốc tế quy định về TNE và chất lượng của nó.
Phát triển khuôn khổ TNE
Để nắm bắt tốt nhất các phát triển của TNE và lấp khoảng trống hiểu biết về TNE, Hội đồng Anh đã sử dụng các chuyên môn từ Education Insight và Cơ quan Đảm bảo Chất lượng của Vương quốc Anh để phát triển một khung TNE phản ánh các ưu tiên của nước chủ nhà, nắm bắt các phát triển kinh tế vĩ mô, giáo dục đại học toàn cầu và quốc gia.
Nghiên cứu phát hiện rằng TNE có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách cung/ cầu ở các quốc gia và vùng lãnh thổ có nhu cầu cao nhưng thiếu hụt nguồn cung giáo dục đại học. Tương tự, TNE hỗ trợ đa dạng hóa cung cấp các chương trình đào tạo không có sẵn trong nước. Nghiên cứu sử dụng công cụ GapMinder của Hans Rosling để phác thảo biểu đồ các nguồn tài nguyên thống kê từ Viện Thống kê UNESCO, Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Cơ quan Thống kê Giáo dục Đại học của Vương quốc Anh. Các bộ dữ liệu riêng được phát triển cho dự án này sẽ bổ sung cho các bộ sưu tập dữ liệu nói trên.
Trong Diễn đàn Đối tác Quốc tế của QAA (Cơ quan Đảm bảo Chất lượng – Quality Assurance Agency) tổ chức vào tháng 11 năm 2023 với sự tham dự của các cơ quan quản lý từ Bangladesh, Trung Quốc, Cộng hoà Síp, Ghana, Ấn Độ, Kuwait và Malaysia, cho thấy mức độ trưởng thành khác nhau trong việc thu thập dữ liệu, công nhận bằng cấp TNE (đặc biệt là những bằng cấp đào tạo trực tuyến), các hệ thống đảm bảo chất lượng và sự phát triển của quan hệ đối tác từ cấp độ chỉ giảng dạy đến hợp tác nghiên cứu toàn diện.
TNE mở rộng và hỗ trợ tiếp cận cho các nhóm yếu thế
Một ví dụ là sự gia tăng các khóa học trực tuyến ở Afghanistan với phần lớn sinh viên là nữ. Tương tự, hơn 15 ngàn phụ nữ Afghanistan đã đăng ký vào Đại học Bang Arizona và một trường phi lợi nhuận tại Canada.
Nghiên cứu trường hợp Sri Lanka cho thấy sự thiếu hụt đáng kể đáp ứng nhu cầu giáo dục đại học trong nước, và càng trầm trọng hơn do cuộc khủng hoảng kinh tế gần đây. Năm 2010, tỷ lệ thụ hưởng giáo dục đại học trong độ tuổi (GER) của quốc gia là 16%, với sinh viên TNE chiếm 2% trong tổng số sinh viên đại học. Năm 2020, GER của Sri Lanka tăng 6% và đạt 22%, TNE ước tính chiếm 11%. Khi trọng tâm chính sách của Sri Lanka chuyển từ phát triển số lượng sang tăng cường chất lượng giáo dục đại học, hình dáng và tốc độ của TNE cũng thay đổi. Điều tất yếu cần phải phát triển một khung quản lý TNE với trọng tâm chất lượng.
Hỗ trợ tuyển sinh và tham vọng trở thành trung tâm
TNE hỗ trợ quốc tế hóa cho giáo dục đại học địa phương. Sự trỗi dậy của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất trở thành một trong những điểm đến lớn nhất thế giới được chứng minh bằng sự tăng trưởng 344% số lượng sinh viên quốc tế. Trong thập kỷ qua, số lượng sinh viên quốc tế tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã tăng từ 48.653 vào năm 2011 lên 215.975 vào năm 2020, xếp thứ 9 sau Nhật Bản và Trung Quốc.
Ban đầu, TNE chủ yếu đáp ứng nhu cầu giáo dục của cộng đồng người nước ngoài, chiếm khoảng 90% dân số. Sự tự do hóa cung cấp giáo dục quốc tế đã trở thành một mối quan tâm chính sách và ưu tiên hàng đầu của Cơ quan Phát triển Con người và Tri thức Dubai (KHDA – Knowledge Human Development Authority) – cơ quan điều chỉnh chất lượng của toàn bộ hệ thống giáo dục tại Dubai – trở thành một trong những ví dụ mới nhất về trung tâm nhân tài và sự tập trung cao nhất của các chi nhánh đại học quốc tế và các chương trình quốc gia nhằm thu hút tài năng quốc tế.
Các bước tiếp theo
Khoảng trống đáng kể là hiểu biết quan điểm của nước chủ nhà về TNE trong nhiều lĩnh vực, bao gồm kế hoạch và cân nhắc của các cơ quan quản lý về tương lai của TNE trong nước. Trong khi các nước chủ yếu cung cấp TNE thu thập dữ liệu và giám sát các hoạt động cung cấp TNE, hoạt động ở các nước chủ nhà không được hợp nhất. Hầu hết các bộ dữ liệu TNE đều ở cấp độ chương trình – các cơ quan quản lý địa phương giám sát cung cấp chương trình thông qua quy trình tái kiểm định và các yêu cầu tái kiểm định. Tuy nhiên, dữ liệu về sinh viên theo học không được thu thập một cách hệ thống.
Để giải quyết sự thiếu hụt này, nghiên cứu này đề xuất tổ chức một diễn đàn hàng năm với các bên liên quan TNE quốc gia nhằm chia sẻ các bài học kinh nghiệm và thực tiễn. Diễn đàn này cũng sẽ là cơ hội để thảo luận về các thay đổi trong môi trường quản lý ở các quốc gia có kế hoạch. Tính minh bạch hơn của quy trình và việc thu thập dữ liệu được cải thiện trên toàn cầu sẽ góp phần nâng cao hiểu biết chung về TNE và tác động của nó.