Gerardo L. Blancolà giám đốc học thuật tại Trung tâm Giáo dục Đại học Quốc tế, Boston College. Ông là một chuyên viên của chương trình Fulbright, từng thực hiện nhiệm vụ ở Columbia 2021. Email: [email protected].
Tóm tắt: Chương trình Fulbright là một biểu tượng cho lý tưởng quốc tế hoá và can dự quốc tế của Hoa Kỳ. Nhưng có một điều ít người biết là thượng nghị sỹ Fulbright, trong suốt sự nghiệp lập pháp của ông, là người phản đối hoà nhập chủng tộc. Sinh viên Đại học Arkansas từng kêu gọi loại bỏ tên và tượng của ông; nhưng những động thái tương tự không xảy ra trong cộng đồng giáo dục quốc tế. Từ khía cạnh bình đẳng chủng tộc, liệu Fulbright có là một thương hiệu tốt thu hút sinh viên và học giả quốc tế đến Mỹ hay không?
Giáo dục đại học ở Hoa kỳ có nhiều vấn đề về chủng tộc, như IHE nêu ra trong số đặc biệt năm 2020. Trong số đó có sự chênh lệch đáng kể giữa các chủng tộc trong những chương trình giáo dục ở nước ngoài, sự tái diễn những phát ngôn chính trị thù địch đôi khi bùng lên do căng thẳng địa chính trị. Kể từ đại dịch COVID-19, phân biệt chủng tộc nhắm vào sinh viên Trung Quốc và sinh viên từ các quốc gia châu Á nổi lên như một thách thức mới.
Bất chấp những vấn đề này, Hoa Kỳ vẫn là một điểm đến học thuật hấp dẫn, như sự phục hồi số lượng sinh viên quốc tế, theo dữ liệu Open Doors 2022, cho thấy. Tuy nhiên, quá trình quốc tế hóa tiếp tục phụ thuộc quá nhiều vào nguồn du học sinh đến, và những cân nhắc về ngân sách thường hướng sự quan tâm đến tuyển sinh quốc tế. Hoa Kỳ, với tư cách là một điểm đến học thuật, và các trường đại học Hoa Kỳ được hưởng lợi nhờ có những thương hiệu mạnh và không thoả hiệp về chất lượng. Chương trình Fulbright là một trong những thương hiệu nổi bật nhất gắn liền với dịch chuyển học thuật của Hoa Kỳ.
Tôn vinh một người theo chủ nghĩa phân biệt chủng tộc?
Trường Khoa học và Nghệ Thuật của Đại học Arkansas được đặt theo tên J. William Fulbright, một trong những người nổi tiếng trong lịch sử bang Arkansas, người được dựng tượng trong khuôn viên trường nơi ông từng là hiệu trưởng. Vào năm 2020, một nhóm sinh viên da đen của đại học Arkansas đã yêu cầu xóa tên và dẹp bỏ tượng của ông khỏi Trường Khoa học và Nghệ thuật, với lý do có những tài liệu ghi nhận rằng ông từng phản đối sự hội nhập của người Mỹ gốc Phi vào trường học và những không gian công cộng của Hoa Kỳ. Phản ứng này gợi nhớ đến những yêu cầu tương tự của phong trào sinh viên từng xảy ra ở Đại học Oxford và các trường đại học trên khắp châu Phi nơi nhà thực dân Cecil Rhodes được tôn vinh. Học bổng Rhodes là một trong những phần thưởng uy tín nhất cho dịch chuyển học thuật. J. William Fulbright là học giả đầu tiên của bang Arkansas được nhận học bổng Rhodes, và người ta tin rằng trải nghiệm này đã truyền cảm hứng để ông đề xướng một chương trình trao đổi học thuật nổi tiếng của Hoa Kỳ.
Một uỷ ban của Đại học Arkansas đã tranh luận về việc cần làm gì liên quan đến di sản của Fulbright, và khuyến nghị xóa bỏ tên và tượng của ông. Tuy nhiên, Hội đồng Quản trị Đại học quyết định giữ lại, với lý do luật của bang cấm di dời tượng đài đang có ở những không gian công cộng.
Trái ngược với cuộc tranh luận sôi động và cởi mở do sinh viên dẫn dắt tại Đại học Arkansas, cộng đồng giáo dục quốc tế tại Hoa Kỳ dường như ít chú ý đến những cuộc biểu tình của sinh viên và những phát hiện của ủy ban đại học Kansas. Không có cuộc thảo luận hoặc tuyên bố công khai nào về vấn đề này trong cộng đồng các tổ chức giáo dục quốc tế. Trang web kỷ niệm 75 năm của Chương trình Fulbright đã xóa tất cả những tham chiếu về J. William Fulbright và một trang web của Bộ Ngoại giao thừa nhận rằng “việc ông ấy tham gia bỏ phiếu về quyền công dân đã góp phần kéo dài sự phân biệt chủng tộc và bất bình đẳng ở Hoa Kỳ”. Nói một cách chính xác thì tuyên bố này không ngụ ý bất kỳ điều gì.
Không chỉ là vấn đề tỉnh thức
Trong tạp chí Giáo dục Đại học Quốc tế số 110, Carel Stolker đã trình bày về những nguy cơ “tỉnh thức” trong giới học thuật, và cũng đưa ra lập luận phản đối cái gọi là văn hóa chối bỏ. Liên quan đến vấn đề đang bàn, điều quan trọng là không nên lẫn lộn giữa sự phân tích phê phán dựa trên bằng chứng lịch sử với văn hóa chối bỏ. Khám phá di sản của J. William Fulbright một cách trung thực và minh bạch không biến thành một nỗ lực nhằm chối bỏ ông. Thay vào đó, việc này tạo cơ hội để hiểu rõ không chỉ “di sản hỗn hợp” của ông, mà còn hiểu rõ di sản của lĩnh vực giáo dục quốc tế chuyên nghiệp, cùng với những kẻ đồng lõa tiềm tàng hiện tại với bất bình đẳng chủng tộc. Nói tóm lại, việc phân tích di sản của Fulbright liên quan nhiều đến những giá trị trong lĩnh vực chuyên môn của chúng ta hơn là của ông ấy.
Hướng dẫn chính thức về nhận dạng thương hiệu và hình ảnh của Chương trình Fulbright tập trung vào “Xây dựng những kết nối lâu dài vì một thế giới hòa bình hơn”, như công thức thương hiệu cốt lõi của chương trình, mà không ngụ ý bất kỳ tham chiếu nào đến J. William Fulbright hoặc di sản phức tạp của ông. Điều này, cùng với việc không có thông tin về ông trên trang web kỷ niệm 75 năm, thay vào đó là sự nêu bật những nhân vật da đen như Maya Angelou, Nelson Mandela (không phải một người nhận học bổng Fulbright), và thậm chí Thủ tướng Vương quốc Anh Rishi Sunak, người không phải da trắng đầu tiên đứng đầu chính phủ ở Anh – cho thấy nỗ lực đóng lại hoặc minh oan cho một thực tế phức tạp rất đáng để chúng ta, nếu không tự vấn lương tâm, thì ít nhất là để phân tích phê phán. Một bài báo gần đây đã mô tả tình trạng hiện tại của thương hiệu chương trình này là rời xa Fulbright để hướng tới những người được nhận học bổng Fulbright. Tất nhiên, việc tôn vinh những người được nhận học bổng Fulbright đa dạng, mà di sản của họ không đáng bị hủy hoại chỉ vì những thiếu sót tính cách của người sáng lập chương trình, là phù hợp. Tuy nhiên, khi thực hiện quá trình chuyển đổi này, một bước quan trọng là thừa nhận không chỉ di sản cá nhân của Fulbright, mà còn cả lịch sử ban đầu của chương trình – là giai đoạn mà khu vực Nam Bán cầu, đặc biệt là châu Phi, hầu như bị bỏ qua.
Bài viết này không nhằm kêu gọi xóa tên Fulbright khỏi chương trình trao đổi học thuật hàng đầu tại Hoa Kỳ.
Con đường phía trước
Bài viết này không nhằm kêu gọi xóa tên Fulbright khỏi chương trình trao đổi học thuật hàng đầu tại Hoa Kỳ. Mặc dù như vậy sẽ gột rửa tiếng xấu ủng hộ phân biệt chủng tộc mà Fulbright duy trì trong suốt những nhiệm kỳ thượng nghị sĩ của mình. Đối với những người thấy ngạc nhiên khi nhận ra quan điểm phân biệt chủng tộc của Fulbright, ngay cả những nhà giáo dục quốc tế và những người được nhận học bổng của chương trình Fulbright – bước đầu tiên cần làm, và là một bước phù hợp với những giá trị học thuật, là tìm hiểu về tầm nhìn của Fulbright về thế giới, tầm nhìn bao gồm những ý kiến sâu sắc về tính ngạo mạn của người Mỹ khi can dự vào thế giới.
Đối với các học giả và những nhà thực hành quốc tế hóa, các hiệp hội giáo dục quốc tế và học thuật chuyên nghiệp – cách bắt đầu tốt nhất là tìm hiểu và phổ biến những bằng chứng và kết quả phân tích được thu thập bởi ủy ban đã đề xuất xóa tên và tượng của Fulbright khỏi Đại học Arkansas. Tổ chức các cuộc thảo luận về phong trào của sinh viên như #RhodesMustFall, phi thực dân hóa trường đại học cũng quan trọng. Cũng nên cân nhắc việc đặt tên các chương trình giáo dục và tòa nhà theo tên các cá nhân, một thực tế hay gặp trong giáo dục đại học.
Cuối cùng, bất chấp một số khía cạnh đen tối trong quá khứ, chương trình Fulbright có một mạng lưới cựu sinh viên đa dạng, được tổ chức xung quanh những nhóm không chính thức như Fulbright Noir dành cho các học giả da đen và Fulbright Latinx. Hỗ trợ những nhóm này và thu hẹp khoảng cách chủng tộc cần trở thành một nhiệm vụ ưu tiên của chương trình trao đổi học thuật này.