Ararat L. Osipian là Thành viên của Viện quốc tế Giáo dục và của New University in Exile Consortium, Hoa Kỳ. Email: araratos@yahoo.com.
Tóm tắt: Bên cạnh tình trạng mua bán luận văn ngày càng lan rộng và trở thành toàn cầu hóa, gian lận bằng tiến sĩ cũng là một vấn đề. Ở Ukraine, có hàng chục công ty cung cấp luận án theo yêu cầu đặt hàng. Những người có tham vọng lấy bằng tiến sĩ phải đối mặt với tình huống khó xử là mua hay không một luận văn viết sẵn. Mặc dù chi phí để có được bằng cấp tiến sĩ ngày càng lớn, nó là một tấm thẻ đảm bảo công việc và lợi nhuận tích lũy ngày càng lớn cho những người quyết định đầu tư mua một luận văn viết sẵn.
Nhiều quốc gia có thu nhập trung bình thấp đã trải qua quá trình chuyển đổi thị trường trong nhiều thập kỷ. Trong nhiều trường hợp, mặc dù trải qua một thời gian dài chuyển đổi, những cải cách thị trường do các chế độ chính trị khác nhau thực hiện khó có thể được gọi là thành công. Chủ yếu theo hình thức độc quyền, bán phong kiến, bất hợp pháp ở mức độ cao và tham nhũng tràn lan, những nền kinh tế quốc gia này không có thị trường phát triển và cạnh tranh. Tuy nhiên, có một thị trường là ngoại lệ rõ ràng nhờ cung cấp thứ sản phẩm bất thường là luận án tiến sĩ. Những người sử dụng sản phẩm này đang làm suy yếu nền kinh tế quốc gia do thiếu những kỹ năng được đào tạo. Vì có thể mua bán được dễ dàng, bằng tiến sĩ không còn là một chứng nhận về chuyên môn. Trên thị trường quốc tế những người có bằng tiến sĩ không có một giá trị rõ ràng. Vấn nạn luận án giả mạo đã trở thành mối quan tâm toàn cầu.
Thị trường mua bán luận văn ở Ukraine phát triển hơn
Công trình nghiên cứu kéo dài hơn một thập kỷ của tôi với đề tài “Kinh tế học về tham nhũng trong đào tạo tiến sĩ: Thị trường luận văn”- do Tạp chí Kinh tế Giáo dục xuất bản – đề cập đến 169 công ty ở Nga chuyên sản xuất các luận văn giả mạo. Vào thời điểm đó Ukraine chỉ có 16 công ty như vậy. Nghiên cứu gần đây của tôi “Hãy để tôi viết luận văn cho bạn: Gian lận bằng cấp tiến sĩ nhìn từ khía cạnh chi phí-lợi ích ở cấp vi mô”- được công bố trong tạp chí So sánh: Tạp chí về Giáo dục So sánh và Quốc tế – đã tìm ra 46 công ty cung cấp luận văn giả mạo ở Ukraine. Ngoài ra, có rất nhiều học giả cá nhân – học giả làm việc kiểu độc lập rất sẵn lòng viết thuê luận văn với mức phí hợp lý. Những công ty và những cá nhân này đại diện cho phía cung của thị trường mua bán luận án. Người ta có thể đặt hàng một luận văn trong bất kỳ lĩnh vực nào theo chủ đề tự lựa chọn. Nhu cầu sử dụng những dịch vụ này phần lớn là từ những ứng cử viên tiến sĩ, giảng viên và quản trị viên đầy tham vọng được tuyển dụng vào các trường cao đẳng và đại học, bác sĩ thực hành, công chức, chính trị gia, và doanh nhân. Trong khi các doanh nhân quan tâm đến bằng tiến sĩ để tạo uy tín và danh tiếng, các khách hàng tiềm năng khác có những lý do kinh tế rõ ràng.
Vì có thể mua bán được dễ dàng, bằng tiến sĩ không còn là một chứng nhận về chuyên môn.
Đạo đức và luân lý bị bỏ qua
Kết quả điều tra thực địa của tôi ở Ukraine cho thấy những cân nhắc về đạo đức và ứng xử chuyên nghiệp đóng vai trò rất ít, nếu có, trong những quyết định như vậy. Ngược lại, tiền bạc thường chi phối quyết định. Mua luận văn được xem là một khoản đầu tư dài hạn rất hấp dẫn đối với những khách hàng tiềm năng muốn lấy bằng tiến sĩ. Họ phải cân nhắc chi phí cơ hội của việc tham gia giảng dạy và nghiên cứu học thuật để có được bằng cấp tiến sĩ theo cách hợp pháp, mặc dù bằng tiến sĩ tạo ra một số lợi ích trong dài hạn. Trừ những người làm việc trong các cơ sở giáo dục đại học hoặc nghiên cứu, những nhân viên y tế chuyên nghiệp hoặc công chức làm việc trong các văn phòng công, phục vụ trong quân đội hoặc các cơ quan thực thi luật pháp, hoặc định hướng sự nghiệp như một chính trị gia, bất kỳ lợi ích nào từ việc có bằng tiến sĩ đều đáng ngờ. Khu vực tư nhân, bao gồm các doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ, không quá coi trọng bằng cấp tiến sĩ của nhân viên và chủ doanh nghiệp. Do đó, gian lận bằng tiến sĩ gắn liền với khu vực công.
Giá của bằng tiến sĩ
Ukraine vẫn duy trì hệ thống bằng cấp tiến sĩ hai bậc, bậc một là kandidat nauk (phó tiến sĩ), và bậc cao hơn là doktor nauk (tiến sĩ khoa học). Mặc dù bậc một gần đây đã được đổi tên thành “PhD” giống như cách gọi của bằng cấp phương Tây, về bản chất hệ thống này hầu như vẫn còn nguyên vẹn. Để lên được bậc tiến sĩ cần viết và bảo vệ luận án. Cũng cần thực hiện nghiên cứu và xuất bản những công trình học thuật này. Tất cả những thứ này đều có thể mua được. Tổng chi phí cho luận văn, các công trình học thuật, và các nhận xét và đánh giá tích cực ở bậc kandidat nauk sẽ có giá khoảng 5.000 USD. Con số này là mức trung bình của giá cơ bản do các công ty niêm yết. Giá tối đa cho gói này vào khoảng 19 ngàn USD, gần gấp bốn lần giá cơ bản trung bình. Đối với bậc doktor nauk, giá cao hơn nhiều. Tổng chi phí cho luận văn, các công trình học thuật, và các nhận xét và đánh giá tích cực sẽ tốn khoảng 25 ngàn USD. Giá tối đa lên tới 82 ngàn USD. Vì kandidat nauk là điều kiện tiên quyết để chuyển lên bậc doktor nauk, nên giá tối đa của bậc sau là hơn 100 ngàn USD. Những mức giá cao này đều khó chấp nhận đối với hầu hết mọi người và không hợp lý. Thật vậy, có ai muốn bỏ ra tối thiểu 5.000 USD cho tấm bằng kandidat nauk trong một hệ thống học thuật, nơi mà một phó giáo sư tại đại học công lập điển hình phải tồn tại với mức lương ít ỏi 300 USD một tháng hoặc thậm chí ít hơn? Tuy nhiên, sự gia tăng đáng kể về số lượng nhà cung cấp – từ 16 lên 46 – có thể là một dấu hiệu cho thấy nhu cầu lấy bằng tiến sĩ đã tăng lên.
Ngoài những chi phí được liệt kê ở trên, còn có những chi phí khác, bao gồm những khoản đôi khi được gọi là chi phí tham nhũng trực tiếp. Không phải là chuyện lạ khi các ứng cử viên tiến sĩ, đặc biệt những người mua luận án, hối lộ các thành viên của Hội đồng chấm bảo vệ tiến sĩ để được chấp nhận bảo vệ và được phiếu thông qua. Ngoài ra, những bữa tiệc xa hoa và quà tặng được coi như một phần mặc định của truyền thống thối nát này. Loại chi phí cuối cùng là cho thủ tục giấy tờ. Trước khi bảo vệ luận văn và cấp bằng tiến sĩ, một bộ tài liệu bắt buộc phải được nộp cho Bộ Giáo dục và Khoa học. Những tài liệu này cũng có thể mua được bằng một khoản phí trả cho những chuyên viên có liên kết chặt chẽ với những người bán luận án. Ngoài ra, còn rất nhiều khoản chi phí lặt vặt khác nữa. Những chi phí này đẩy tổng giá của mỗi bậc cao hơn giá trung bình được sử dụng trong phân tích chi phí – lợi ích ban đầu.
Thu hồi vốn đầu tư vào bằng tiến sĩ
Tuy nhiên, lợi ích có thể biện minh cho chi phí. Những người có bằng tiến sĩ được trả lương cao hơn đáng kể, cả trong các trường đại học và cao đẳng công lập và tư thục cũng như trong các công sở. Lợi ích còn bao gồm vị trí cao hơn trong hệ thống cấp bậc học thuật hoặc chính quyền và nhận lương hưu cao hơn. Việc làm được đảm bảo cũng là một lý do tính toán. Nói thẳng ra, bằng tiến sĩ là một thẻ công đoàn cung cấp sự đảm bảo và lợi nhuận tích lũy ngày càng lớn. Ngoài ra, ở một quốc gia tham nhũng như Ukraine, các giảng viên và quan chức nhà nước khai thác nguồn thu nhập bất hợp pháp dưới hình thức hối lộ để bổ sung vào tiền lương hợp pháp của họ. Nguồn thu nhập bất hợp pháp này thường lớn hơn nhiều so với mức lương chính thức. Thâm niên cao nhờ có bằng tiến sĩ cũng hứa hẹn mức thu nhập bất chính cao hơn và nhiều cơ hội tham nhũng hơn.