Ellen Hazelkorn và Tom Boland là đối tác đồng quản lý của BH Associates, www.bhassociates.eu. E-mail: info@bhassociates.eu.
Tóm tắt: Một cuộc khảo sát các nhà lãnh đạo cấp cao trong giáo dục đại học Ireland cho thấy họ ủng hộ mạnh mẽ vai trò của giáo dục đại học trong việc thực hiện những mục tiêu quốc gia quan trọng, nhưng lại đánh giá tiêu cực những khía cạnh liên quan đến trách nhiệm giải trình, đến quy chế, quản trị và điều hành trường. Cuộc khảo sát và bài viết này được hoàn thành trước đại dịch COVID-19 đã nêu ra một loạt những vấn đề mới cho chính phủ và lãnh đạo các trường, và hiện giờ những nội dung này vẫn còn nguyên giá trị.
Vào tháng 7 năm 2019, chính phủ Ireland đã công bố những đề xuất cải cách quản trị giáo dục đại học như một cách phản ứng trước những ý kiến lo ngại ngày càng tăng về những sai lầm trong quản trị và điều hành. Đối với các trường đại học, những thay đổi như vậy đồng nghĩa với việc hệ thống chính quyền kết hợp cả ra lệnh và kiểm soát đang đe dọa quyền tự chủ quản lý các vấn đề nội bộ của họ.
Các quốc gia khác nhau quản trị giáo dục đại học theo những cách khác nhau. Một số quốc gia có cơ quan cấp bộ chuyên trách trực tiếp về giáo dục đại học, trong khi những nước khác có những tổ chức trung gian. Ireland – tương tự như Hồng Kông, Israel, New Zealand và Scotland – có cơ quan chuyên trách về giáo dục đại học (HEA – Higher Education Authority) thực hiện việc giám sát, tài trợ, tư vấn chính sách và thực thi chính sách. Luật mới đề xuất đổi tên HEA thành Ủy ban Giáo dục Đại học (Higher Education Commission) và giao thêm cho họ trách nhiệm giám sát về mặt pháp lý tất cả các cơ sở giáo dục đại học.
Những thay đổi được đề xuất trùng với việc tuyển sinh ngày càng tăng, cạnh tranh toàn cầu và tài trợ công dần bị hạn chế, khiến hệ thống giáo dục đại học phải chịu áp lực đáng kể. Những yếu tố này xảy ra đồng thời dường như tạo thành thời điểm thích hợp để thực hiện khảo sát cách thức giáo dục đại học tự đánh giá và được bên ngoài đánh giá qua những khía cạnh như chính sách quốc gia, chất lượng và mức độ đáp ứng nhu cầu về kỹ năng, giáo dục quốc tế, quản trị, điều hành, trách nhiệm giải trình và hoạt động nghiên cứu.
| Một số những mặt tích cực được những người tham gia khảo sát thừa nhận rõ ràng là chất lượng của hệ thống và mức độ đáp ứng phù hợp nhu cầu của nền kinh tế Ireland. |
Báo cáo Giáo dục Đại học 2019 tổng hợp kết quả của cuộc khảo sát các nhà lãnh đạo cấp cao trong giáo dục đại học Ireland và các bên liên quan chính, được công bố vào tháng 11 năm 2019. Một số những mặt tích cực được những người tham gia khảo sát thừa nhận rõ ràng là chất lượng của hệ thống và mức độ đáp ứng phù hợp nhu cầu của nền kinh tế Ireland. Báo cáo cho thấy sự ủng hộ mạnh mẽ những mục tiêu chiến lược quan trọng đặt ra cho giáo dục đại học, như tham gia vào chương trình nghị sự về kỹ năng, hợp tác giữa các trường và định hình lại các trường kỹ thuật thành các trường đại học công nghệ tuân thủ quy trình đánh giá nghiêm ngặt. Ngoài ra, những người tham gia khảo sát cũng đánh giá cao vai trò ngày càng tăng của các nhà cung cấp giáo dục tư nhân, liên kết giáo dục đại học và sau đại học, và ủng hộ việc giáo dục đại học cân bằng hơn các chức năng nghiên cứu, giảng dạy và học tập.
Thiếu tin tưởng vào bản thân và cấp trên?
Những nội dung như trách nhiệm giải trình, quy trình, quản trị và điều hành đều bị người tham gia khảo sát đánh giá tiêu cực. Một bất cập lớn thường xuyên được nêu ra trong các cuộc tranh luận về giáo dục đại học Ireland là các cơ sở giáo dục đại học có rất ít quyền tự chủ trong quản lý công việc của họ, trong khi những quy định về giải trình trách nhiệm mà mọi người đều đồng ý là cần thiết lại quá nặng nề. Mặc dù quyền tự chủ của trường đại học được luật Ireland đảm bảo, 52% số người trả lời khảo sát cho biết kinh nghiệm thực tế của họ không cho thấy như vậy. Hai phần ba cho rằng hệ thống những quy định hiện tại đang được Bộ Giáo dục và Cơ quan quản lý Giáo dục Đại học HEA áp dụng là không phù hợp, không đúng như cách nên làm theo đánh giá của những người trả lời. 87% tin rằng hiệu suất hoạt động của các cơ sở giáo dục đại học bị ảnh hưởng tiêu cực bởi những ràng buộc áp dụng trong khu vực công (ví dụ như về lương, kiểm soát số lượng nhân viên, v.v…).
Đồng thời, những người được hỏi tin rằng hệ thống quản trị và điều hành hiện tại không đủ năng lực giải quyết những thách thức mà giáo dục đại học đang phải đối mặt. Chỉ khoảng 30% số người được hỏi cho rằng các bộ phận quản lý hiểu rõ vai trò hoặc trách nhiệm của họ, được quy định rành mạch ở tất cả các cấp quản trị và quản lý của tổ chức. Một tỷ lệ tương tự cho rằng các quy trình quản lý, ví dụ, lập kế hoạch và đánh giá chiến lược, đánh giá rủi ro và quản lý hiệu suất, được thực hiện thành công và được nhúng trong tổ chức. Chỉ hơn 20% tin rằng năng lực quản trị của tổ chức đáp ứng được các tiêu chuẩn cần thiết để giải quyết những thách thức và thực hiện nhiệm vụ hiện tại của giáo dục đại học.
Quá trình truyền thông nội bộ cũng không được đánh giá tốt hơn. Hai phần ba ý kiến cho biết không đúng như công bố, nhân viên không được thông báo một cách thích hợp và kịp thời về những hướng phát triển và những quyết định quan trọng. Chính sách quan tâm đến gia đình, chính sách thúc đẩy bình đẳng giới ở cấp cao, hiệu quả trong quản lý nguồn nhân lực và năng lực quản lý nói chung cũng ghi nhận tỷ lệ đánh giá mang tính tiêu cực cao hơn.
Những kết quả này – nếu như phản ánh chính xác quan điểm của cộng đồng giáo dục đại học và các bên liên quan – cho thấy sự thiếu tin tưởng đáng lo ngại vào hệ thống quản trị, điều hành và trách nhiệm giải trình hiện tại.
Cân bằng giữa trách nhiệm giải trình và tự chủ
Hai vấn đề chính nổi lên từ cuộc khảo sát mang tính cộng hưởng quốc tế rộng lớn hơn. Thứ nhất, giáo dục đại học có đủ khả năng đáp ứng những yêu cầu của đại chúng hóa, toàn cầu hóa và thay đổi công nghệ một cách thích hợp, đạt hiệu suất cao và hiệu quả hay không phụ thuộc vào chất lượng của hệ thống quản trị và sự lãnh đạo – bởi vì sự thay đổi không tự diễn ra mà cần được chỉ đạo. Tuy nhiên, các quan sát của Middlehurst cho thấy các chủ tịch trường đại học và các nhà lãnh đạo cấp cao khác thường thăng tiến theo thâm niên, mang theo kinh nghiệm từ vị trí “lãnh đạo học thuật nghiệp dư trở thành chuyên gia hiệu quả”, với rất ít kiến thức chuyên môn ban đầu hoặc không liên tục. Nhiều trường đại học đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng kế vị lãnh đạo. 57% số người được hỏi tin rằng cải cách cấu trúc học thuật và quản trị là điều cần thiết để hệ thống giáo dục đại học Ireland đạt được vị thế hàng đầu thế giới, trong khi chỉ 14% thấy không cần phải cải cách.
Thứ hai, bất cập chính trong nhiều hệ thống giáo dục đại học là các trường có rất ít quyền tự do quản trị công việc của họ (quyền tự chủ), trong khi phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ theo quy định của chính phủ (trách nhiệm giải trình). Trước áp lực ngày càng mạnh phải thể hiện cam kết cao hơn về “công ích” và kết quả đầu ra, sự căng thẳng trong giáo dục đại học cũng tăng lên. Thẻ điểm Đại học châu Âu 2017 – hiện tại là phiên bản thứ ba – đo lường sự tự chủ trong bốn khía cạnh: tổ chức, tài chính, nhân sự và học thuật. Trong trường hợp Ireland, bức tranh là hỗn hợp với mức độ tự chủ tương đối cao trong tất cả các khía cạnh ngoại trừ nhân sự, do lệnh cấm bổ nhiệm được đưa ra sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008 vẫn còn hiệu lực.
Cuộc khảo sát nêu bật nỗi khao khát một sự cải cách để mang lại nhiều quyền tự chủ hơn cho các trường, đồng thời nâng cao năng lực và hiệu quả trong quản trị, điều hành và cơ cấu lãnh đạo. Mặc dù nhiều nơi vẫn đang có sự cân bằng, các nhà hoạch định chính sách nên xem xét để cải thiện các tiêu chuẩn quản trị, điều hành và lãnh đạo trong các cơ sở giáo dục đại học hơn là thắt chặt thêm các quy định một cách máy móc.