Philip G. Altbach là Giáo sư nghiên cứu và là Giám đốc sáng lập, Hans de Wit là Giáo sư và là Giám đốc tại Trung tâm Giáo dục Đại học Quốc tế, Boston College, Hoa Kỳ. Email: altbach@bc.edu và dewitj@bc.edu.
Tóm tắt: Dưới tác động của cuộc khủng hoảng COVID-19, giáo dục đại học đang bị ép buộc chuyển đổi. Nhưng có những câu hỏi vẫn cần phải đặt ra: có phải cuộc cách mạng đào tạo từ xa đang diễn ra, và chúng ta đang ở vào thời khắc chuyển đổi hay không? Ngày nay giáo dục từ xa có mặt ở khắp những nơi cần thiết, nhưng không có nghĩa là rất thành công. Nhiều khả năng giáo dục kết hợp (blended/hybrid) sẽ được mở rộng. Cũng giống như các MOOC (các khóa học trực tuyến đại chúng mở) một thập kỷ trước đây đã không tạo ra cuộc cách mạng giáo dục như nhiều người dự đoán, ngày nay sự thay đổi lớn và vội vã sang giáo dục từ xa cũng sẽ không xảy ra.
Khi đại dịch COVID-19 lan rộng, hầu hết các trường đại học trên thế giới phải đóng cửa học đường, và sinh viên phải trở về nhà. Phần lớn các trường chuyển sang đào tạo từ xa dưới nhiều hình thức khác nhau để các lớp học được tiếp tục và sinh viên hoàn thành công việc học tập. Giảng viên và sinh viên phải nỗ lực đáng kể để điều chỉnh theo những thay đổi này. Các chuyên gia công nghệ thông tin (CNTT) tại các trường đại học trên thế giới ở trong tình trạng cấp bách và đã làm được một công việc ấn tượng là dịch chuyển nhiều khóa học sang trực tuyến, ít nhất ở một mức độ hợp lý. Ngành công nghiệp trực tuyến đang dội bom các trường đại học và giảng viên của họ bằng các công cụ, mô-đun đào tạo và các sản phẩm hỗ trợ đào tạo trực tuyến khác. Ít nhất trong giai đoạn khủng hoảng COVID-19, giáo dục đại học bị ép buộc phải chuyển đổi, trong khi các nhà cung cấp tư nhân chào bán các mô hình kinh doanh và các nhà truyền giáo CNTT tiên tri về cuộc cách mạng.
Nhưng có những câu hỏi vẫn cần được đặt ra: có phải cuộc cách mạng đào tạo từ xa đang diễn ra, và chúng ta đang ở vào thời khắc chuyển đổi hay không? Mặc dù còn thiếu nhiều dữ liệu, câu trả lời cho cả hai câu hỏi này vẫn còn để ngỏ, nhưng nhiều khả năng sẽ là phủ định. Chúng tôi biết rằng những nhận xét đưa ra ở đây chỉ là sơ bộ và chủ yếu dựa trên dữ liệu quan sát, tuy nhiên vẫn đáng suy ngẫm về những điểm chính.
Bất bình đẳng
Không ai phủ nhận rằng đang có những bất bình đẳng lớn trong việc cung cấp giáo dục đại học thông qua đào tạo từ xa. Tình trạng này xảy ra trong các quốc gia, các trường đại học và các cộng đồng học thuật. Có những khác biệt đáng kể trong cách tiếp cận đào tạo từ xa. Ở nhiều nước thu nhập thấp, Internet băng thông rộng không đủ đáp ứng, không ổn định hoặc thậm chí chưa có. Ngay nguồn điện cũng không ổn định. Những vấn đề này cũng bộc lộ ở một số vùng nông thôn của những nước giàu. Nhiều sinh viên, đặc biệt là ở những quốc gia có thu nhập thấp và từ những gia đình nghèo ở khắp mọi nơi, không đủ khả năng mua máy tính phù hợp. Sử dụng điện thoại thông minh để học tập gặp phải nhiều khó khăn. Nói chung những trường đại học ít được đầu tư đã không phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật, chương trình giảng dạy hoặc những cơ sở hạ tầng khác cần thiết cho đào tạo từ xa có chất lượng. Điều này đặc biệt đúng đối với khu vực giáo dục đại học tư thục đang phát triển, hiện chiếm khoảng một nửa số lượng tuyển sinh toàn cầu. Hơn nữa, an ninh mạng cũng như các bức tường lửa dựng lên vì động cơ chính trị cũng hạn chế quyền truy cập của các nhóm sinh viên và giảng viên.
Sinh viên
Sinh viên dường như không quá hào hứng với các khóa học trực tuyến mà giờ đây họ buộc phải tham gia. Mặc dù dữ liệu chỉ mang tính đại diện, nhưng nhìn chung sinh viên dường như không hài lòng. Họ có xu hướng né tránh tham gia. Đặc biệt là ở bậc đào tạo cử nhân; không những chưa quen với cách thức dạy và học trực tuyến, ở bậc học này sinh viên cần tương tác nhiều hơn với giảng viên và những sinh viên khác. Sự bất mãn chung này có thể là hậu quả của việc các khóa học đột ngột được chuyển sang trực tuyến mà thiếu sự chuẩn bị của các giảng viên hoặc sinh viên. Tình trạng sinh viên thiếu động lực học trực tuyến sẽ trở thành một vấn đề liên quan đến lứa sinh viên dự định nhập học vào mùa thu này. Có những lo ngại rằng nhiều sinh viên sẽ hoãn nhập học khi các trường chỉ cung cấp đào tạo trực tuyến. Khả năng cao là sinh viên quốc tế sẽ làm như vậy.
Giảng viên
Giảng viên thường tỏ ra thận trọng đối với giảng dạy trực tuyến. Trước COVID-19, chỉ một nhóm thiểu số giảng viên ở một số quốc gia có chút ít kinh nghiệm giảng dạy trực tuyến, nhưng công bằng mà nói phần lớn là không, mặc dù nhiều trường đại học cũng chịu áp lực phải cung cấp các khóa học loại này. Cuộc khủng hoảng COVID-19 đã đột ngột đẩy tất cả các giảng viên xuống phần sâu hơn của hồ bơi trực tuyến mà không có sự chuẩn bị. Các chuyên gia CNTT và các chuyên gia đào tạo trực tuyến đã cung cấp các khóa hướng dẫn cấp tốc cho giảng viên. Mặc dù hầu hết mọi người đều cố gắng, những giảng viên ở độ tuổi nhất định (vẫn chiếm đa số) thiếu cả kinh nghiệm và sự tự tin để học những phương pháp và công nghệ vừa mới vừa rất xa lạ này. Thực tế là việc phát triển các khóa học trực tuyến chất lượng cao đòi hỏi kỹ năng, cách tiếp cận sư phạm mới và tiền bạc. Trong sự gấp rút phải thích ứng nhanh chóng với những yêu cầu đào tạo từ xa như hiện nay những thứ này đều thiếu hụt. Hơn nữa, hầu hết các giảng viên đều cho rằng dạy từ xa tốn nhiều thời gian hơn so với cách dạy trực diện truyền thống, không cải thiện được kết quả đầu ra, và sinh viên ít hài lòng hơn.
Không phù hợp
Tất nhiên, một số lượng đáng kể các khóa học và môn học không phù hợp với đào tạo từ xa, hoặc, ít nhất, cần rất nhiều tài nguyên học tập và sự khéo léo tay chân. Rõ ràng là những môn khoa học phải tiến hành trong phòng thí nghiệm đứng đầu danh sách những môn không phù hợp để đào tạo từ xa. Sinh viên cần sử dụng hóa chất, thực hiện thí nghiệm và nói chung có được cảm giác làm việc trong phòng thí nghiệm. Những môn học xã hội nhân văn như khiêu vũ, âm nhạc và kịch cũng không phù hợp để giảng dạy trực tuyến.
Thiếu cộng đồng các học giả
Thực hiện các khóa học theo kiểu truyền thống trong giảng đường đại học đông sinh viên không truyền tải được những nội dung trí tuệ sâu sắc, nhưng có thể khá hiệu quả khi được liên kết với các nhóm thảo luận tốt. Ý kiến phàn nàn khá phổ biến là hầu hết các khóa học từ xa khó triển khai thành làm việc theo nhóm, hình thành cộng đồng hoặc giao tiếp giữa các sinh viên hoặc giữa sinh viên và giảng viên. Một lần nữa, có những công cụ công nghệ mới cũng như những đổi mới sư phạm có thể hỗ trợ để thực hiện điều này, nhưng những công cụ này thường không có sẵn hoặc đòi hỏi giảng viên phải đầu tư đáng kể.
Kiểm tra, đánh giá
Một vấn đề lớn là làm thế nào để đánh giá sinh viên. Các bài kiểm tra viết có thể được thực hiện trực tuyến, cũng như các luận văn, bao gồm cả phần thuyết trình và bảo vệ. Nhưng trong trường hợp các kỳ thi (hình thức đánh giá phổ biến nhất, đặc biệt ở cấp đại học và thường đông người tham gia), những lo ngại lớn không chỉ về việc gian lận mà còn về quyền riêng tư (thông qua việc sử dụng phần mềm để phát hiện sự thiếu trung thực trực tuyến trong các kỳ thi). Theo Hội sinh viên Hà Lan, nhiều người lo ngại về việc thuật toán của Google, Facebook và của nhà cung cấp hàng đầu châu Âu ProctorExam sẽ được sử dụng. Nếu sinh viên bị phần mềm từ chối cấp quyền, họ sẽ không thể làm bài kiểm tra và sẽ bị chậm tiến độ học tập.
Những cơ hội
Cuộc thảo luận này không ngụ ý rằng sự gia tăng đột ngột của giáo dục trực tuyến là hoàn toàn tiêu cực. Trong đó xuất hiện cả những cơ hội, tùy thuộc vào cách các trường khai thác những kinh nghiệm được tích lũy. Sử dụng CNTT trong giảng dạy, học tập và trong nghiên cứu có thể trở thành một phần mang tính tích hợp hơn trong công việc của chúng tôi. Giảng viên có thể hợp tác với đồng nghiệp ở nước ngoài để cung cấp các bài giảng của những chuyên gia mà trước đây chỉ tìm được trong sách giáo khoa, bằng cách đó mở rộng phạm vi của chương trình giảng dạy. Như chúng tôi và những người khác đã ủng hộ trong nhiều năm, Hợp tác Học tập Quốc tế Trực tuyến, Quốc tế hóa Trong nước và Quốc tế hóa Chương trình Giảng dạy là những lựa chọn thay thế cho du học, nhưng đòi hỏi sự cam kết lãnh đạo, hoạch định chiến lược, hỗ trợ sư phạm mạnh mẽ, kinh phí, và thời gian; đó không thể là những hoạt động tự phát.
| Ngày nay, đào tạo từ xa có mặt ở khắp những nơi cần thiết, nhưng không có nghĩa là rất thành công. |
Tương lai u ám
Ngày nay, đào tạo từ xa có mặt ở khắp những nơi cần thiết, nhưng không có nghĩa là rất thành công. Có những bằng chứng cho thấy nhiều sinh viên đại học không hài lòng với việc phải học cả học kỳ bằng phương thức đào tạo từ xa. Tỷ lệ hoàn thành khóa học chắn chắn bị ảnh hưởng. Vì nhiều lý do, sinh viên đại học ưa thích phương thức học tập trực tiếp tại trường. Dù vậy, khả năng lớn là, giáo dục kết hợp (blended/hybrid – các khóa học từ xa được tích hợp trong các chương trình tại trường), vốn đã phổ biến ở nhiều quốc gia, sẽ mở rộng hơn. Những chương trình cấp bằng thạc sĩ vẫn đang sử dụng rộng rãi các khóa học trực tuyến, đặc biệt là trong các lĩnh vực đào tạo chuyên nghiệp như kinh doanh và quản lý – nhiều khả năng sẽ mở rộng về phạm vi và số lượng. Nhưng cũng giống như các chương trình MOOC một thập kỷ trước đây đã không tạo nên cuộc cách mạng giáo dục như nhiều người dự đoán, ngày nay một sự thay đổi lớn và nhanh chóng sang giáo dục từ xa cũng sẽ không xảy ra. Tuy nhiên, hy vọng là nó sẽ mang lại những cải thiện trong chất lượng và sự mềm dẻo của các khóa học và chương trình đào tạo bằng cách tích hợp vào chúng phần trực tuyến.