Xiaofeng Wan là Phó Ban tuyển sinh và là Điều phối viên tuyển sinh quốc tế tại Amherst College, Amherst, MA, Hoa Kỳ. E-mail: xwan@amherst.edu.
Tóm tắt: Trong một cuộc khảo sát gần đây, 87% các cố vấn về giáo dục đại học ở Trung Quốc nói rằng học sinh và phụ huynh của họ hiện đang suy nghĩ lại về ý định học tập tại Hoa Kỳ. 85% trong số họ cho rằng nguyên nhân dẫn đến xu hướng mới này là những tuyên bố thù địch và những chính sách khó đoán của Trump đối với sinh viên Trung Quốc. Điều này đã thúc đẩy sinh viên Trung Quốc tìm điểm đến thay thế, và như vậy trực tiếp mang lại lợi ích cho những quốc gia đối thủ của Hoa Kỳ. Bất chấp viễn cảnh bi quan, Hoa Kỳ, đặc biệt là các trường đại học thuộc tốp trên của Hoa Kỳ, vẫn là lựa chọn hàng đầu của nhiều sinh viên Trung Quốc.
Tại một hội thảo với sự tham gia của một nhóm hiệu trưởng các trường trung học Trung Quốc do Amherst College và Williams College tổ chức tại Thượng Hải vào mùa hè năm ngoái, một vị hiệu trưởng nêu lên mối lo ngại về việc liệu Hoa Kỳ còn tiếp nhận sinh viên Trung Quốc nữa hay không. Chúng tôi trấn an ông rằng các tổ chức giáo dục đại học ở Hoa Kỳ vẫn chào đón tất cả sinh viên quốc tế. Tuy nhiên, vị hiệu trưởng này dường như không hoàn toàn bị thuyết phục, và điều đáng buồn là, chúng tôi hiểu vì sao lại có sự ngần ngại đó.
Trong suốt chuyến đi kéo dài hai tuần, chúng tôi liên tục được hỏi về những vấn đề liên quan đến việc học tập tại Hoa Kỳ đang khiến phụ huynh và học sinh lo ngại, bao gồm những khó khăn khi xin cấp thị thực sinh viên, tình trạng bạo lực thường xuyên và các vụ nổ súng hàng loạt, sự việc sinh viên Trung Quốc bị trục xuất tại sân bay, học phí tăng vọt của các trường đại học Hoa Kỳ, sự chậm trễ trong việc cấp giấy phép OPT (chương trình thực tập tùy chọn) và cải cách thị thực H-1B không rõ ràng. Những tuyên bố chống người nhập cư liên tục của chính quyền Trump, việc đe dọa dừng cấp thị thực sinh viên cho tất cả sinh viên Trung Quốc, và lời lẽ ám chỉ “hầu hết sinh viên [Trung Quốc] đến nước này đều là gián điệp” đều không tạo được sự đồng cảm từ những người ở bên kia địa cầu.
Trong cuộc khảo sát gần đây do nhóm tuyển sinh quốc tế tại Amherst College thực hiện và nhắm đến 54 cán bộ tư vấn về giáo đại học tại các trường trung học ở Trung Quốc, 85% số người được hỏi chỉ ra rằng mối lo ngại lớn nhất của phụ huynh Trung Quốc là chính sách không thể đoán trước của Trump đối với sinh viên người Trung Quốc; 78% lo lắng về an ninh; 65% không tin chắc sẽ có cơ hội làm việc ở Hoa Kỳ sau khi tốt nghiệp; và 65% khác cho biết họ sợ bị từ chối thị thực hoặc bị trục xuất khi đến nơi.
Xem xét các lựa chọn thay thế
Kết quả cho thấy một con số khổng lồ là 87% các cố vấn nói rằng học sinh Trung Quốc và phụ huynh của họ hiện đang suy nghĩ lại về ý định đi du học ở Hoa Kỳ và đang cân nhắc thêm những lựa chọn khác để thay thế. Một nhân viên tư vấn cho biết: “Sinh viên của chúng tôi đã lên kế hoạch học đại học ở Mỹ từ nhiều năm trước. Tuy nhiên, một số lượng đáng kể trong số họ hiện cũng đang tìm hiểu về các quốc gia điểm đến khác nữa, chẳng hạn như Vương quốc Anh, Canada và Úc”. Đây là tin xấu cho Hoa Kỳ.
| Kết quả cho thấy một con số khổng lồ là 87% các cố vấn nói rằng học sinh Trung Quốc và phụ huynh của họ hiện đang suy nghĩ lại về ý định đi du học ở Hoa Kỳ và đang cân nhắc thêm những lựa chọn khác để thay thế. |
Đồng thời, trong khi sinh viên quốc tế cảm thấy lo ngại trước những tuyên bố thù địch của chính quyền Trump, các quốc gia cạnh tranh đã tăng cường nỗ lực tuyển sinh sinh viên từ Trung Quốc, và trong vài năm qua đã đạt những tiến bộ đáng kể. Từ năm 2017 đến 2018, Canada chứng kiến sự gia tăng 33% số lượng sinh viên từ Trung Quốc. Sinh viên Trung Quốc hiện chiếm một phần ba tổng số sinh viên quốc tế ở đó, mỗi năm bơm năm tỷ đô la Canada vào nền kinh tế. UCAS – Dịch vụ Tuyển sinh Đại học và Cao đẳng, một tổ chức có trụ sở tại Vương quốc Anh điều phối quy trình đăng ký học tập trong các trường đại học Anh – gần đây đã báo cáo mức tăng 33% số lượng đơn đăng ký từ Trung Quốc, và số lượng đăng ký được chấp nhận tăng 28% kể từ năm 2018. Một chuyên gia tư vấn đã minh họa xu hướng này bằng câu nói: “Trong gần 10 năm làm việc trong các trường quốc tế ở Trung Quốc và Thụy Sĩ, tôi chưa bao giờ thấy nhiều đại diện của Vương quốc Anh đến thăm trường chúng tôi như trong ba tuần qua.”
Một số chuyên gia tư vấn chỉ ra mức học phí đắt đỏ của các trường đại học tại Hoa Kỳ cũng là một mối quan tâm lớn. Với cuộc chiến thương mại đang diễn ra, giá trị đồng tiền Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 11 năm qua. Điều này khiến cho việc theo đuổi nền giáo dục đại học Mỹ trở thành quá sức. Sinh viên quốc tế chỉ phải trả số tiền bằng một nửa như vậy, thậm chí ít hơn nếu họ chọn học đại học ở Canada hoặc Vương quốc Anh. Quy định Làm việc Sau Tốt nghiệp (PSW) được áp dụng trở lại ở Vương quốc Anh giờ đây cho phép sinh viên quốc tế làm việc tại đây trong hai năm sau khi tốt nghiệp, bắt đầu từ lứa sinh viên tốt nghiệp năm 2021. Những thay đổi trong quy định tình cờ được đưa ra đồng thời với thông báo về dự án nghiên cứu di truyền lớn nhất thế giới nhằm chống lại các căn bệnh chết người. Khi được hỏi liệu lựa chọn PSW mới ở Vương quốc Anh có ảnh hưởng đến quyết định của những sinh viên Trung Quốc đang tìm hiểu về các trường đại học Hoa Kỳ hay không, 78% các chuyên gia tư vấn được khảo sát trả lời là có.
Sự cởi mở của Vương quốc Anh đối với sinh viên quốc tế hoàn toàn trái ngược với quốc gia thuộc địa cũ của nó. Vào tháng sáu năm 2018, chính quyền Trump đã khôi phục chính sách của thời Obama về việc cấp thị thực 5 năm cho sinh viên Trung Quốc, do đó hạn chế thời gian lưu trú chỉ còn một năm đối với sinh viên trong các lĩnh vực công nghệ cao như robot, hàng không và sản xuất công nghệ cao. Sự thay đổi trong chính sách của Hoa Kỳ được đưa ra vào lúc những lĩnh vực này được coi là ưu tiên trong Kế hoạch Sản xuất ở Trung quốc 2025 của Bắc Kinh nhằm biến Trung Quốc thành một siêu cường sản xuất. Do đó, những sinh viên Trung Quốc đang theo học những lĩnh vực công nghệ cao này trong các trường đại học Hoa Kỳ ngày càng lo ngại khi đi về Trung Quốc trong thời gian học, vì sợ không được phép quay lại.
Học sinh Trung Quốc có kế hoạch học đại học ở nước ngoài vẫn tăng
Theo một công ty nghiên cứu về giáo dục quốc tế có trụ sở tại Bắc Kinh, năm 2018 tại Trung quốc đã có hơn 820 trường quốc tế, với tổng số học sinh hơn 480 ngàn. Hầu hết, nếu không phải tất cả, những học sinh này có kế hoạch học đại học ở nước ngoài. Khi học sinh Trung Quốc lựa chọn theo học chương trình quốc tế ở trường trung học, về cơ bản, họ mất quyền tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học vào các trường đại học Trung Quốc. Không đủ điều kiện để vào các trường đại học trong nước, họ đặt hy vọng vào một trường cao đẳng ở nước ngoài.
Hoa Kỳ đã nhận ra vấn đề. Caroline Casagrande, phó trợ lý thư ký về các chương trình học thuật tại Vụ Giáo dục và Văn hóa thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đã đăng một video trên tài khoản WeChat chính thức của Đại sứ quán Hoa Kỳ. Trong đó, bà khẳng định: “Phần lớn đơn xin cấp thị thực sinh viên đều được thông qua. Trên thực tế, hàng năm, trong 5 năm qua, ở Trung Quốc số lần từ chối thị thực du học đã giảm. Tôi ở đây… để đảm bảo chúng tôi tiếp tục có được những học sinh Trung Quốc giỏi nhất và thông minh nhất trong các lớp học ở Mỹ”. Video thu hút hơn 48 ngàn lượt xem trong hai tuần đầu tiên sau khi được đăng lên.
Khi được yêu cầu dự đoán xu hướng tăng trưởng số lượng sinh viên Trung Quốc trong vài năm tới, 43% các chuyên gia tư vấn tham gia cuộc khảo sát dự đoán rằng sẽ giảm, trong khi 38% dự đoán sẽ tương đương với con số hiện tại. Chỉ có một chuyên gia tư vấn trong số 54 người cho rằng số lượng sẽ tăng.
Bức tranh không hoàn toàn u ám
Trong khảo sát của chúng tôi, 70% các chuyên gia tư vấn chia sẻ rằng nếu sinh viên của họ được nhận vào những trường đại học tương đương ở Hoa Kỳ và các quốc gia khác, hầu hết sẽ chọn Hoa Kỳ. Một chuyên gia tư vấn nói thêm, đặc biệt là những sinh viên nộp đơn vào những trường chọn lọc. Khi được hỏi đâu là những đặc điểm hấp dẫn nhất của giáo dục đại học Hoa Kỳ, các chuyên gia tư vấn đã liệt kê “sự pha trộn” của xã hội và tính đa dạng của sinh viên; tài nguyên học tập và nghiên cứu phong phú; sinh viên có thể linh hoạt lựa chọn và thay đổi chuyên ngành; giáo dục khai phóng; tự do học thuật; giáo dục chất lượng cao với các giáo sư đẳng cấp thế giới, cũng như lợi thế cạnh tranh trong thị trường việc làm và các cơ hội kết nối mạnh mẽ. Những đặc tính này luôn là điều khiến cho giáo dục đại học Hoa Kỳ hấp dẫn.