Bonnie Yingfei He và Alan Ruby
Bonnie Yingfei He mới bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực giáo dục quốc tế và truyền thông liên văn hoá. E-mail: yingfeih16@gmail.com. Alan Ruby là nghiên cứu viên chính tại Graduate School of Education, Đại học Pennsylvania. E-mail: alanruby1@gmail.com.
Được thành lập tháng 2 năm 2016, Đại học Hạ Môn Malaysia (XMUM) tự mô tả là “cơ sở đào tạo nước ngoài đầu tiên của một đại học danh tiếng Trung Quốc và là phân hiệu đại học đầu tiên của Trung Quốc tại Malaysia”. Trước đây chính phủ Malaysia đã đề nghị Bộ Giáo dục Trung Quốc thành lập một phân hiệu đại học nhằm đẩy mạnh hợp tác song phương. Đại học Hạ Môn (Xiamen University XMU) được lựa chọn để mở đầu dự án này bởi vì người sáng lập của trường, ông Tan Kah Kee là một nhà kinh doanh thành công tại Malaysia, đồng thời trường đã xây dựng được những chương trình đào tạo về Đông Nam Á và Y dược Trung Hoa. XMUM dự kiến là một trường phi lợi nhuận, với lợi tức sẽ được tái đầu tư cho nghiên cứu khoa học và học bổng sinh viên tại Malaysia. Dự án này có giá trị khoảng 315 triệu USD, chủ yếu là nguồn tiền vay của Ngân hàng phát triển Trung Quốc. Những khoản tài trợ cá nhân được sử dụng cho xây dựng ban đầu, bao gồm khoản quà tặng 30 triệu USD cho thư viện của XMUM.
Bối cảnh
XMUM thu hút sự chú ý vì là phân hiệu đầu tiên của một đại học Trung Quốc và giữ vai trò dẫn đầu trong chiến lược phát triển quốc tế của giáo dục đại học Trung Quốc. Tham gia muộn hơn vào một khu vực đã có nhiều phân hiệu đại học quốc tế – 9 cơ sở tại Malaysia và 14 tại Singapore – XMUM có được một số hiểu biết thực tế về cách thức thu hút sinh viên trong một thị trường đã được định hình chất lượng dịch vụ – nhưng cũng là một thị trường đã chứng kiến những thất bại – như trường hợp Đại học New South Wales và Trường Tisch thuộc Đại học New York đã từng rút khỏi Singapore. Cách XMUM điều chỉnh và thích nghi với môi trường bản địa là những bài học có ích cho những trường đại học Trung Quốc khác đang tìm kiếm cơ hội mở phân hiệu.
Thích nghi với môi trường bản địa có thể làm suy giảm khả năng tồn tại
XMUM đi vào hoạt động với 200 sinh viên đại học và kỳ vọng sẽ có 1200 sinh viên vào cuối năm 2016; mục tiêu đặt ra cho năm 2022 là 5 ngàn sinh viên, và mục tiêu dài hạn là 10 ngàn sinh viên. XMUM đón nhận lứa sinh viên Malaysia đầu tiên vào tháng 2 năm 2016, tiếp đến là nhóm 440 sinh viên Trung Quốc đầu tiên vào tháng 9 năm 2016. Không hoàn toàn thực hiện theo những chính sách và kinh nghiệm của cơ sở chính ở Trung quốc, XMUM đã điều chỉnh một số nội dung, bao gồm ngôn ngữ giảng dạy, thời lượng và loại hình đào tạo, mức học phí và yêu cầu đầu vào.
Tại XMUM, theo yêu cầu của Cơ quan kiểm định chất lượng của chính phủ Malaysia, phần lớn các chương trình được giảng dạy bằng tiếng Anh
Sự khác biệt dễ thấy nhất giữa 2 cơ sở đào tạo là ngôn ngữ giảng dạy. Tại XMUM, theo yêu cầu của Cơ quan kiểm định chất lượng của chính phủ Malaysia, phần lớn các chương trình được giảng dạy bằng tiếng Anh. Hai ngoại lệ là chương trình Trung Quốc học và Y dược cổ truyền Trung Quốc. Tại cơ sở đào tạo chính, các chương trình được giảng dạy chủ yếu bằng tiếng Hoa. Với yêu cầu sử dụng tiếng Anh để giảng dạy, XMUM đối mặt với khó khăn trong việc tuyển giảng viên từ cơ sở chính bởi rất ít giảng viên XMU có đủ năng lực tiếng Anh. Nhằm thu hút giảng viên, XMUM đưa một cơ chế khuyến khích về tài chính và dàn xếp để phân hiệu chính chấp nhận tính 4 tháng làm việc tại Malaysia tương đương một năm kinh nghiệm quốc tế – điều kiện để được bổ nhiệm thành giáo sư chính thức tại XMU.
Điều chỉnh quan trọng thứ hai liên quan đến chương trình đào tạo. Tại XMU, sinh viên nhập học vào tháng 9 và phần lớn chương trình đào tạo đại học kéo dài 4 năm, riêng chương trình y dược và kiến trúc kéo dài 5 năm. XMUM có 2 đợt nhập học hàng năm vào tháng 2 và tháng 9, và đã điều chỉnh đáng kể thời lượng đào tạo: các ngành khoa học xã hội và nhân văn kéo dài 3 năm, còn các ngành khoa học kéo dài 4 năm. Sự khác biệt về chu kỳ học tập gây khó khăn cho việc trao đổi sinh viên và giảng viên giữa 2 cơ sở đào tạo.
Một khác biệt khác nữa là cách xây dựng chương trình cho năm học đại cương ở Malaysia. Được chính phủ Malaysia phê duyệt, XMUM tổ chức một năm đào tạo đại cương các môn khoa học, nghệ thuật và các môn khoa học xã hội nền tảng. Sinh viên hoàn thành năm học đại cương này được coi là đủ điều kiện nhập học vào hệ đại học của XMUM.
Trường XMU cũng như các trường trung học công lập tại Trung Quốc hoàn toàn không có các nội dung đào tạo đại cương. Những khác biệt về điều kiện học thuật như vậy góp phần hạn chế luồng sinh viên từ cơ sở đào tạo chính tại Trung Quốc tới Malaysia và khiến cho sinh viên Trung Quốc tốt nghiệp cấp 3 trong nước gặp khó khăn nếu nhập học tại XMUM. Những quyết định điều chỉnh chương trình như vậy có thể làm cho phân hiệu Malaysia kém hấp dẫn đối với sinh viên Trung hoa đại lục.
Tương tự, chi phí học tập tại phân hiệu Malaysia cũng là một cản trở đối với sinh viên Trung Quốc, đặc biệt khi so sánh học phí. Ví dụ, học phí của chương trình kỹ sư phần mềm tại XMUM cao gấp 7 lần so với học phí của chương trình này ở phân hiệu chính, trong khi bằng cấp như nhau. Mức chênh lệch trong học phí cũng áp dụng với sinh viên quốc tế khác. Sinh viên quốc tế học tại Trung Quốc trả học phí thấp hơn so với học tại XMUM, học phí của các ngành nhân văn tại cơ sở chính khoảng 3700 USD mỗi năm, chỉ bằng già nửa mức học phí 5600USD tại XMUM.
Nhằm bù lại bất lợi vì học phí chênh lệch, XMUM đưa ra chương trình học bổng, chương trình tài chính hỗ trợ sinh viên nghèo và các chương trình khuyến khích khác cho sinh viên Malaysia. Chừng nào XMUM chưa xây dựng được chính sách tài chính dành cho sinh viên Trung Quốc và sinh viên quốc tế khác, học phí vẫn tiếp tục là yếu tố khiến cho phân hiệu tại Malaysia kém hấp dẫn. Những chương trình hỗ trợ sinh viên nghèo và thưởng vì thành tích học tập làm doanh thu của XMUM bị giảm bớt và tác động xấu đến khả năng tài chính của trường.
Ngược lại, một vài khía cạnh trong chương trình đào tạo của XMUM có thể thu hút sinh viên từ Trung Quốc, Malaysia và các quốc gia láng giềng. Cơ hội học tập trong môi trường sử dụng tiếng Anh là một ví dụ. Một số sinh viên các ngành Trung Quốc học có thể thấy hấp dẫn khi chương trình học được điều chỉnh giảm bớt các môn ngôn ngữ bằng tiếng Hoa, các môn văn học và khi các môn chính trị hoặc tập quân sự không phải là bắt buộc. Một số khác thấy XMUM hấp dẫn vì tại đây họ có thể lựa chọn các khoá học liên quan đến văn hoá như “Quan hệ đối ngoại của Đông Nam Á từ sau thế chiến thứ 2”.
XMUM thu hút sinh viên thông qua 9 kênh tuyển sinh khác nhau. Phần lớn những kênh này tuyển sinh viên Malaysia vào các chương trình đại học khác nhau và tổ chức hoạt động phù hợp với lịch thi tốt nghiệp ở các trường phổ thông Malaysia. XMUM thiết kế chính sách và hoạt động tuyển sinh linh hoạt để chương hấp dẫn hơn, thích hợp hơn với môi trường địa phương, và có thể thu hút sinh viên từ các nước lân cận. Nhưng chính phủ Trung Quốc lại hạn chế tính linh hoạt của XMUM bằng cách buộc sinh viên quốc tịch Trung Quốc đang sống tại Malaysia phải tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học gaokao tại Trung Quốc như một điều kiện để được nhập học vào XMUM. Tương tự, sinh viên Trung Quốc sống tại đại lục muốn vào học tại XMUM cũng phải trải qua kỳ thi lớn này.
Nhìn về phía trước
Dù vẫn quá sớm để nhận định về khả năng sinh tồn của XMUM, những bước khởi đầu của phân hiệu đại học này cho ta khá nhiều thông tin. Mối quan hệ XMU/XMUM cho thấy một thực tế là phân hiệu không phải là hình ảnh phản chiếu của trường chính. Trong trường hợp này, phân hiệu đã thực hiện những điều chỉnh cơ bản như ngôn ngữ giảng dạy, lịch đào tạo và chương trình, chính sách và hoạt động tuyển sinh, học phí. Một vài quyết định trong số này hạn chế nguồn sinh viên từ Trung Quốc nói chung và từ cơ sở chính XMU. Tuy nhiên, những điều chỉnh này được thực hiện để phù hợp với bối cảnh và thực tế giáo dục của địa phương, lại có thể ảnh hưởng đến sự tồn tại lâu dài của phân hiệu.