André Vieira và Maria-Ligia de Oliveira Barbosa
André Vieira là Trợ lý Giáo sư tại Đại học Liên bang Fluminense, Rio de Janeiro, Brazil. Email: andrevieira@id.uff.br.
Maria-Ligia de Oliveira Barbosa là Phó Giáo sư tại Đại học Liên bang Rio de Janeiro, Brazil. Email: mligiabarbosa@ufrj.br.
Các bài viết trong phần này dựa trên cuốn sách mới xuất bản Mass Higher Education and the Changing Labor Market for Graduates: Between Employability and Employment, có thể tìm thấy tại:
elgaronline.com/edcollbook/book/9781035307159/9781035307159.xml
Bài viết này tìm hiểu xuất thân gia đình và kỹ năng ảnh hưởng như thế nào đến triển vọng việc làm của người tốt nghiệp đại học ở Brazil. Sử dụng dữ liệu quốc gia về những người tốt nghiệp có việc làm chính thức sau 4 năm tốt nghiệp, nghiên cứu chỉ ra rằng các sinh viên đạt thành tích cao xuất thân từ gia đình có thu nhập thấp có khả năng tìm được việc làm cao hơn so với các bạn đồng trang lứa có xuất thân khá giả hơn. Tuy nhiên, những sinh viên xuất thân khá giả hơn và những người có kỹ năng cụ thể liên quan đến ngành học thường có xu hướng đảm nhận các công việc tốt hơn.
Bằng cấp giáo dục đại học gắn liền với những nghề nghiệp uy tín nhất và có mức lương cao nhất trên thế giới. Khi hệ thống giáo dục đại học mở rộng và đa dạng tại các quốc gia khác nhau, các nghiên cứu nhấn mạnh rằng những sự khác biệt về chất lượng, chẳng hạn như chương trình học và cơ sở đào tạo, đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển tiếp sinh viên tốt nghiệp vào thị trường lao động và dẫn đến những kết quả không đồng đều. Lợi ích kinh tế và xã hội biến đổi đáng kể theo cả hai chiều, bao gồm thu nhập từ việc làm đầu tiên, địa vị nghề nghiệp, các giai đoạn thất nghiệp ban đầu và thu nhập từ công việc. Ngay cả khi hệ thống giáo dục mở rộng, sự bất bình đẳng trong nhóm sinh viên tốt nghiệp vẫn có thể tái diễn, vì vậy điều quan trọng là phải thảo luận về hiệu quả, chất lượng và ý nghĩa của giáo dục đại học như một cơ chế đào tạo lao động, đặc biệt là ở những bối cảnh mà số lượng sinh viên tăng lên nhanh chóng trong các thập kỷ gần đây.
Hiểu về lợi ích của giáo dục bậc đại học và cao đẳng trong một thị trường lao động nhiều phân đoạn
Trường hợp Brazil cung cấp một bối cảnh hấp dẫn để hiểu về kết quả của sinh viên tốt nghiệp trong một hệ thống định hướng thị trường, đặc trưng bởi sự tập trung vào khu vực vì lợi nhuận và giáo dục từ xa, cũng như tỷ lệ hoàn vốn cao từ bằng cấp đại học. Kể từ năm 2000, hệ thống giáo dục của Brazil đã tăng gấp ba lần số lượng sinh viên và thực hiện chính sách dân chủ hóa cơ hội tiếp cận, bao gồm các chính sách giúp đỡ và tài trợ sinh viên, qua đó thu hút một lực lượng sinh viên rất đa dạng. Giống như các hệ thống định hướng thị trường khác, các cơ sở đào tạo ở Brazil đã đa dạng hóa các chương trình để đáp ứng nhu cầu rộng hơn, một trong số đó là tăng cơ hội thành công trên thị trường lao động, đặc biệt là về khả năng được tuyển dụng.
Đáng tiếc là, ngoại trừ một vài trường hợp, các nghiên cứu tại Brazil vẫn chưa tập trung nhiều vào sự khác biệt trong đầu ra của sinh viên tốt nghiệp, bao gồm cả những nhóm sinh viên mới. Trong một nghiên cứu gần đây, chúng tôi đã cố gắng thu hẹp khoảng cách này bằng cách điều tra xem liệu kỹ năng tổng quát và kỹ năng liên quan đến ngành học có ảnh hưởng đến quá trình chuyển tiếp sinh viên tốt nghiệp vào việc làm chính thức hay không và liệu xuất thân gia đình có còn quan trọng không. Điều này đặc biệt quan trọng ở Brazil, nơi mà thị trường lao động phân biệt rõ rệt giữa khu vực chính thức và phi chính thức, và việc được tuyển dụng vào khu vực chính thức có thể không phải là đích đến nghề nghiệp có giá trị nhất, đặc biệt là đối với những ngành nghề tự do (như y học và luật).
Lợi ích tương đối từ giáo dục đối với người tốt nghiệp trong một hệ thống ở giai đoạn dân số giảm
Nghiên cứu về lợi ích của giáo dục đã xem xét không chỉ việc tại sao bằng đại học thường dẫn đến thu nhập cao hơn và triển vọng việc làm tốt hơn, mà còn việc lợi ích này thay đổi như thế nào giữa các bối cảnh xã hội và thể chế khác nhau. Chúng ta biết rằng các kỹ năng liên quan đến ngành học, đặc biệt là kỹ thuật, rất quan trọng trong việc tìm việc làm trong lĩnh vực đó, trong khi các kỹ năng tổng quát giúp người lao động tiếp cận với nhiều cơ hội việc làm hơn. Nói cách khác, có bằng chứng ủng hộ ý tưởng rằng sinh viên hưởng lợi từ những kỹ năng tăng năng suất lao động, chuyển đổi thành nhiều vốn con người hơn trong một thị trường lao động dựa trên tiêu chí năng lực.
Tuy nhiên, dù kỹ năng là điều quan trọng đối với sinh viên tốt nghiệp, các nghiên cứu cũng ghi nhận rằng các nhóm sinh viên khác nhau hưởng lợi không đồng đều từ giáo dục đại học. Thứ nhất, vẫn còn sự bất bình đẳng đáng kể về giới, chủng tộc và giai cấp xã hội khi tiếp cận các khóa học có lợi nhuận cao và các cơ sở đào tạo chọn lọc. Tại Brazil, các nhóm yếu thế có xu hướng chiếm tỷ lệ cao hơn trong các chương trình giáo dục từ xa và các khóa học liên quan đến giảng dạy và chăm sóc, cũng như tại các cơ sở tư thục vì lợi nhuận. Thứ hai, trong các lĩnh vực như nhân văn và một số ngành khoa học xã hội ứng dụng vốn thiếu các chỉ số năng suất rõ ràng, thị trường lao động thường gây bất lợi cho các sinh viên yếu thế dựa trên xuất thân gia đình, làm giảm khả năng tiếp cận các công việc và cơ hội tốt hơn.
Ở một quốc gia có mức độ bất bình đẳng cao và lợi ích từ bằng đại học thuộc hàng cao nhất, cần phải đảm bảo công bằng trong việc tiếp cận và hoàn thành giáo dục đại học, cũng như trong quá trình chuyển tiếp vào thị trường lao động. Để hỗ trợ các chính sách công và chính sách của trường, nghiên cứu cần phát triển theo hai hướng chính. Thứ nhất, cần hiểu rõ mức độ mà các khóa học và cơ sở đào tạo đóng góp vào việc chuẩn bị sinh viên tốt nghiệp cho thị trường lao động – một câu hỏi liên quan chủ yếu đến chất lượng. Thứ hai, cần xác định liệu sự bất bình đẳng giữa những người tốt nghiệp có còn tiếp diễn hoặc thậm chí gia tăng khi việc tiếp cận giáo dục đại học được mở rộng – một mối quan tâm liên quan đến tính công bằng. Chương trình nghiên cứu mà chúng tôi đang phát triển – trong đó nghiên cứu này chỉ là một phần nhỏ – nhằm đóng góp vào cuộc tranh luận này.
Xuất thân xã hội, kỹ năng và việc làm của người tốt nghiệp ở Brazil
Nghiên cứu của chúng tôi đã xem xét mối quan hệ giữa xuất thân gia đình và khả năng một người tốt nghiệp tìm được việc làm chính thức sau bốn năm hoàn thành chương trình học. Phát hiện chính cho thấy rằng các sinh viên tốt nghiệp có xuất phát điểm khác nhau khi bước vào thị trường lao động chính thức, tùy thuộc vào lĩnh vực học tập và loại hình cơ sở giáo dục đại học mà họ theo học. Sinh viên tốt nghiệp trong các lĩnh vực ít hoặc tương đối chuyên biệt về nghề nghiệp, chẳng hạn như khoa học xã hội ứng dụng hoặc giáo dục, có khả năng cao hơn trong việc đảm bảo công việc chính thức sau bốn năm kể từ khi hoàn thành giáo dục đại học. Ngược lại, những sinh viên tốt nghiệp trong các lĩnh vực danh giá nhất, chẳng hạn như y học và kỹ thuật, cũng như các sinh viên tốt nghiệp với bằng cử nhân ứng dụng, đối mặt với nguy cơ giảm tuyển dụng trong khu vực chính thức.
Tiếp theo, chúng tôi đã tìm hiểu xem những kết quả này có thể liên quan như thế nào tới mức độ cởi mở hay khép kín của xã hội trong các ngành nghề giáo dục đại học và tới các động lực khác biệt của thị trường lao động dành cho lao động có trình độ đại học, cao đẳng tại Brazil. Chúng tôi thấy có bằng chứng rằng sự hiểu biết thông thường về sự phân biệt giữa khu vực chính thức và phi chính thức có thể không áp dụng cho tầng lớp lao động cao cấp của Brazil. Đối với những người thuộc nhóm này, tình trạng tự kinh doanh (chẳng hạn như “chuyên gia tự do”) có thể được ưa chuộng hơn, điều này giải thích việc sử dụng nhiều chiến lược để đạt được cơ hội việc làm uy tín và có lợi trong giáo dục đại học lẫn lực lượng lao động. Nói cách khác, kết quả chỉ ra một quá trình chọn lọc mạnh mẽ vào việc làm trong khu vực chính thức, dẫn đến những hậu quả đối với mức độ bất bình đẳng trong nhóm sinh viên tốt nghiệp.
Kết luận
Những phát hiện của chúng tôi đóng góp vào việc nâng cao hiểu biết về hai vấn đề lớn trong mối liên hệ giữa giáo dục đại học và thị trường lao động: Các yếu tố bổ trợ giải thích mối liên hệ này và cách nó thay đổi qua các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau. Chúng tôi lập luận rằng mối quan hệ giữa giáo dục đại học và thị trường lao động hoạt động cùng nhau thay vì đối lập. Bằng cách xem xét cách thức hoạt động của các mối liên kết này trong các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau và cách chúng liên quan đến bất bình đẳng xã hội, chúng tôi đưa ra một phân tích chi tiết để cải thiện thông qua việc giải quyết sự khác biệt trong chất lượng giáo dục. Chúng tôi cũng đưa ra bằng chứng cho thấy một số chính sách nhất định có thể giúp giảm bất bình đẳng trong việc tiếp cận giáo dục đại học và mang lại cơ hội kinh tế tốt hơn cho tất cả mọi người như thế nào.
Nghiên cứu về lợi ích kinh tế từ sinh viên tốt nghiệp cung cấp cái nhìn không chỉ về cấu trúc các cơ hội di động xã hội hoặc tái tạo xã hội mà còn về vị trí mà giáo dục đại học chiếm giữ trong hệ thống giá trị của xã hội. Một thước đo về mức độ cởi mở xã hội có thể được đánh giá chuẩn xác hơn bằng sự bình đẳng trong các điều kiện cho phép các cá nhân yếu thế đạt tới bậc cao nhất của hệ thống giáo dục và đảm bảo những công việc uy tín nhất hoặc ổn định nhất trên thị trường lao động. Chúng tôi cũng hy vọng rằng phân tích của chúng tôi làm nổi bật tầm quan trọng thực tiễn của các chính sách hòa nhập trong giáo dục đại học, xem xét cả chất lượng giáo dục mà các chính sách này cung cấp và tác động của chúng trong việc định hình con đường sự nghiệp và xã hội của sinh viên tốt nghiệp.